Libya’da 2011 yılında başlayan iç karışıklık sonrasında çok sayıda Türk firma şantiyelerinin yakılarak yağmalanması sonucunda işlerini yarım bırakmak ve 25 bin Türk çalışanıyla Türkiye’ye geri dönmek zorunda kaldı. 10 yıldır hem yarım kalan projeler hem de alacaklar konusu tartışılırken problemlerin tahlili için kıymetli bir adım atıldı. Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, Türk müteahhitlerin Libya’da yarım kalan projelerinin devam etmesini sağlayacak mutabakat zaptının yürürlüğe girdiğini bildirdi.
DEVAMI İÇİN KIYMETLİ
Pekcan, Twitter hesabından paylaştığı bildirisinde, Resmi Gazete’de dün yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile Türk müteahhitlerin Libya’da yarım kalan projelerinin devamını sağlayacak mutabakat zaptının 24 Eylül prestijiyle yürürlüğe girdiğini belirtti. Kararın kıymetine dikkati çeken Bakan Pekcan, “Türk firmaları, Libyalı patron yönetimlerle görüşmelere başlayarak, tamamlanmamış projelere ait iş süreçlerini sonuçlandırabilecek. Libya’nın tekrar imarında yer alabilecek firmalarımızın yatırımlarının devamı açısından son derece değerli olan kelam konusu kararın iyi olmasını diliyorum”değerlendirmesinde bulundu. Libya’da patron kurumlar ile iş üstlenen müteahhitlerin, mutabakat zaptının yürürlüğe girmesini takip eden 90 gün içerisinde işlerin devamı yahut hak ve borçlar hakkında uzlaşmaya varması mümkün olacak. Taraflar, müzakerelere başlanamaması, mutabakata varılamaması yahut projenin sonlandırılması durumunda ise mutabakat zaptının yürürlüğe girmesini takip eden 180 gün içerisinde kesin hesap hazırlayarak ilgili hak ve borçlar konusunda mutabakata varacak.
ALACAKLAR NE KADAR?
Libya’da yarım kalan projeler ve Türk firmaların alacakları konusunda bilgi veren Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) Lideri Mithat Yenigün, “Türkiye Müteahhitler Birliği üyesi olan 100’ü aşkın firmanın, Libya’daki yarım kalmış projelerinin toplam meblağı 19 milyar dolar. Bu çerçevede tahsil edilmemiş hakediş alacakları yaklaşık 1 milyar dolar, devam eden işlere ilişkin avans ve kesin teminat fiyatı 1.7 milyar dolar, varsayımı makine, ekipman vb. envanter ile öbür ziyanlar toplamı ise 1.3 milyar dolar civarında. Ortadan geçen müddette firmalarımız sigorta komiteleri, teminat mektubu ve akreditif kurulları, taşeron temin kontratları ve başka tazminatlar, başka finansman sarfiyatları ve şantiyelerdeki güvenlik sarfiyatları üzere yüksek sayılara ulaşan pek çok ödemeyi yapmaya devam etmiştir” diye konuştu.
ASLAN HİSSESİ BİZİM
Yenigün, Türk inşaat kesiminin 1972 yılında yurtdışına birinci çıktığı pazar olan Libya’nın, ülkede yaşanan iç karışıklıklar nedeniyle vakit zaman kesintiye uğrasa da yüzde 7.2’lik hisse ile dalın en çok iş üstlendiği üçüncü ülke pozisyonunda olduğunu lisana getirdi “Ülke savaştan ötürü harap oldu” diyen Mithat Yenigün şöyle devam etti: “Enerji, sıhhat ve eğitim öncelikli olarak büyük muhtaçlıkları var. Bu işler başlama noktasına gelince aslan hissesini Türk müteahhitler alır.” Türk firmaların bugüne kadar Libya’da yaklaşık 33 milyar dolarlık mukavele imzaladığını belirten Yenigün, mutabakat zaptı sonrası somut adımların da atıldığını söyledi. Yenigün, “Birkaç firma işlerine devam etmeye başladı. Yeni işler için de davetler geliyor. Müteahhitlerimiz, ülkede yarım kalmış projelerini tamamlamaya ve yeni projeler almaya istekli” dedi.
44 TÜRK FİRMA EN BÜYÜKLER LİSTESİNDE
Milletlerarası inşaat dalı mecmuası ENR’ın (Engineering News Record), müteahhitlerin bir evvelki yılda ülkeleri dışındaki faaliyetlerinden elde ettikleri gelirleri temel alarak yayımladığı ‘Dünyanın En Büyük 250 Milletlerarası Müteahhidi Listesi’nin 2020 yılı sonuçlarına nazaran; Türk müteahhitleri, milletlerarası inşaat pazarında geçen yıl yaşanan yüzde 2.9’luk daralmaya karşın, listede yeniden 44 firma ile Çin’in akabinde ikinciliği müdafaayı başardı. Türk firmaları 21.6 milyar dolar fiyatında gelir ile global pazardaki yüzde 4.6’lık hissesini da koruma etti. Ticaret Bakanlığı’nın bilgilerine nazaran, geçtiğimiz yıl yeni proje meblağında 19 milyar dolar düzeyini yakalayan dal, bu yılın birinci 9 ayında 8.6 milyar dolar meblağında 144 proje üstlendi. Bu periyotta önder pazar tekrar Rusya oldu, ülkede toplam meblağı 2.7 milyar dolar olan 21 projenin üretimi Türk müteahhitlere ihale edildi. Birinci beş pazar içindeki başka ülkeler Romanya (toplam meblağı 900 milyon dolar olan 8 proje), Kuveyt (toplam fiyatı 834 milyon dolar olan 3 proje), Ukrayna (646 milyon ABD dolar büyüklüğünde 7 proje) ve Özbekistan (toplam meblağı 459 milyon dolar olan 8 proje) olarak sıralandı. Türk müteahhitlik firmalarının yurtdışında bugüne kadarki toplam proje portföyü 411 milyar doları buldu.
YENİ PROJELERİ TÜRKLER YAPACAK
Türk müteahhitlerin Libya’da 4 milyar dolar alacağı olduğunu söyleyen Dış Ekonomik Alakalar Konseyi (DEİK) Türkiye-Libya İş Kurulu Lideri Murtaza Karanfil, “Bizi sevindiren nokta 10 yıllık manilerin ortadan kalkması. Borçlar ödenecek ve daha da kıymetlisi yeni işler alınacak. En az borç fiyatı kadar proje yapacağız. Libya yetkilileri de bu mevzuda epey istekli ve Türk müteahhitlere güveniyorlar” dedi.
Libya’da hem alt yapı hem de üstyapı manasında kıymetli muhtaçlıklar olduğunu belirten Karanfil, biriken bu işleri bölgede deneyimli Türk firmalarının üstleneceğini tabir etti. DEİK Türkiye-Libya iş kurulu olarak iki ülke ortasındaki ticari ilgiye katkı sağlayacak bir aktiflik düzenlediklerini de belirten Karanfil, “Libya’dan 200 iş insanı ile 100 Türk iş insanı 2 günlük aktiflikte buluştu ve kıymetli işbirliği mutabakatları imzalandı” dedi. 2019’da Libya’ya ihracatın 1.9 milyar olduğunu, bu yılın 8 ayında 1 milyar dolara gerilediğini belirten Karanfil, “Kurulacak bir lojistik merkezle birlikte orta vadede 10 milyar dolar ihracat yapabiliriz” diye konuştu.
16 MİLYAR DOLARLIK PROJE GÜNDEMDE
Libya Planlama Bakanı Taher Jehaimi, ağustos ayında yaptığı açıklamada 16 milyar dolar büyüklüğünde 184 proje başlatacaklarını belirterek, “Türk firmalarına güveniyoruz, bel bağlıyoruz diyebilirim. Türk firmalarının bizimle gerçek bir ortak olmalarını bekliyoruz. Projeleri yapıp gitmelerini değil, gerçek bir ortak olarak kalkınma projelerinde çalışmalarını istiyoruz” sözlerini kullanmıştı.
Hürriyet