Anadolu’yu nasıl tanımlarsın deseler; medeniyetlerin, tarihin, dinlerin, öykülerin, efsanelerin beşiği derim… Farklı coğrafyalardan göçle bu topraklara gelen her topluluk bir iz bırakmış. Mısır, Ege ve Yunan medeniyetlerine yakın pozisyonu farklı kültürlerle kaynaşmasını sağlamış. Akdeniz’e bir kısrak başı üzere uzanan bu topraklar İpek ve Baharat yollarının denize açıldığı yer olmuş. Ticaret, savaşlar ve göçler insanlık tarihine şahitlik etmiş bu toprakları beslemiş. Isimleri, kahramanları, lisanları değişse de âdetler, öyküler, ninniler kalmış bize miras. İşte bu sebeple Anadolu, hem kültürler ortası bir köprü hem de zamansızlığın sembolü, dünü bugüne taşıyan bir vakit tüneli üzere.
5 bin yılda dokuz kent
Homeros’un ‘İlyada’sını elimize alalım ve bu destanın içinde kaybolalım. Troya’nın hikayesi çok büyüleyici lakin kentteki kalıntılar biraz hayal kırıklığı yaratıyor. 1996’da UNESCO Dünya Kültür Mirası listesine alınan Troya’da yapmanız gereken, hayal gücünüzü kullanıp bu yapıtların binlerce yıldır burada olduğunu düşünmek. Mitolojiye nazaran Zeus, dünyanın birinci hoşluk yarışında üç tanrıçadan birini seçme misyonunu Paris’e verilir. Kendisine dünyanın en hoş bayanı Helen’i teklif eden hoşluk tanrıçası Afrodit, verdiği rüşvet sayesinde mükafatın sahibi olur. Ve Sparta Hükümdarı Menelaus’un karısı Helen kaçırılıp Troya’ya getirilir. Bunun üzerine kral karısını ve onurunu kurtarmak için ordularıyla birlikte Troya’ya yelken açar. 10 yıl süren savaşta iki taraf da bir sonuç elde edemez. En sonunda Yunan tarafı bir hileyle geri çekiliyormuş üzere yapar ve Troya’nın kapısına tahta bir at bırakır. Zafer sarhoşluğuna cümbüşler de eklenince Troya halkı gecenin ilerleyen saatlerinde sızıp kalır. Gerçek zaferse kentin içine alınan atta saklanan Yunan askerlerin olur.
Troya tarih boyunca çok sayıda kentin üst üste kurulduğu bir yerleşim. 5 bin yıllık süreçte dokuz farklı kent kurulmuş. Savaşın geçtiği periyot 6. kent ve yaklaşık olarak MÖ 1250 yılları. Kent çok sayıda öndere ve medeniyete mesken sahipliği yapmış, sonra unutulup gitmiş. Beşerler bir efsane olarak bakmışlar bu isme, ta ki Schliemann isminde bir adam ortaya çıkana kadar!
Tapınağın altında…
Çanakkale’den Assos’a yanlışsız giderken tabiatla ahenk içindeki Selçuklu köprüsünün üzerinden Assos’un silüeti çıkar karşınıza. Zirve üzerinde hâkim pozisyona sahip antik kente girdiğinizde kentin en yüksek noktasındaki Athena Tapınağı’na gidin. Bu hoş tapınağın altında oturun ve armağan ettiği zeytin ağacıyla Atina kentine ismini veren bilgelik tanrıçasına sevgilerinizi gönderin. Troya Savaşı’nda Troyalı yiğitlere tuzaklar kurup Yunanları destekleyen Athena, gerideki Kaz Dağları’nda düzenlenen birinci hoşluk yarışında üç adaydan biri olmuş. Günbatımında buradan, bayan şair Sappho’nun yaşadığı Midilli Adası’nı izleyin. Kafesinden oteline her şeyin çok ortalama olduğu kıyıya inip bir kafede oturabilirsiniz. Geceyi mesken sıcaklığındaki, yeşil ve mavinin iç içe olduğu bir cennette, Simurg Inn’de geçirebilirsiniz.
Adatepe isimli vaha
Kaz Dağları ve Edremit Körfezi görüntüsüne hâkim bir pozisyondaki Adatepe’de birçok Rumlardan kalan 400’den fazla konutun büyük bir kısmı restore edilmiş. Dünyanın oksijen oranı en yüksek yerinde, Zeus Altarı’ndan fevkalâde görüntüyü seyredip meydandaki asırlık çınar altındaki kahvelerde nostaljiyi yaşayın. İda Blue Hotel son vakitlerde sık sık gittiğim huzur dolu bir vaha.
Papirüs gelmeyince
parşömeni icat ettiler
İzmir’e bağlı Bergama’daki antik kentin dünya tarihinde çok değerli bir yeri var. O periyotta dünyada iki büyük kütüphane mevcutmuş. Biri 500 bin kitap kapasiteli İskenderiye, başkası de 200 bin kitaplı Bergama. Mısırlılar kendi kütüphanelerinden daha büyük olacak derdiyle Bergama’ya papirüs ihracatını durdurmuşlar. Kral II. Eumenes, çabucak papirüsün yerine geçecek bir şey bulmalarını emretmiş. Tahlil olarak kurutulmuş hayvan derisi kullanmaya başlamışlar. Buna da parşömen demişler. Dünyada birinci kez parşömen sayesinde yaprakları üst üste koyup ciltlemek mümkün olmuş.
Burayla ilgili öbür farklı bilgiler ise şöyle: Akropol’deki Trajan Tapınağı 1900 yıllık görkemiyle doruktan tüm kenti selamlarken, Asklepieion ise MÖ 4. yüzyıldan kalma eski bir hastane. Girişine “Ölüm buraya giremez” yazmışlar. Buradan Efes’e geçin… Evvel Yunan, sonra Roma medeniyetlerine kucak açmış ve onların yapıtlarıyla donatılmış bir antik yerleşim yeri Efes. Dünyanın yedi mükemmelinden biri olan ve ismini bölgeden alan İyon stili kolon başlıklarının üzerinde göğe yanlışsız yükselen Artemis Tapınağı, kentin hem gurur hem de zenginlik kaynağı olmuş. Efes dışında, Meryem Ana’yı Efes’e getiren, St. Jean’ın kilisesini ve 1375’te inşa edilmiş İsa Beyefendi Camisi’ni ziyaret edebilirsiniz. Şirince’deki Güllü Konakları en iyi adreslerden. 2009’da gösteri dünyasının en ünlü isimlerinden Oprah Winfrey’i götürmüştüm Güllü Konakları’na. Görüntüye nazır Türk kahvelerimizi yudumlarken “Burası tıpkı Toskana gibi” demişti.
2.500 yıllık kent orjinal halini koruyor
Söke’deki Priene, Menderes Nehri’nin limanını yok ettiği, Mykale Dağı’nın yamaçlarına kurulmuş ve benim için Anadolu’daki favori yerleşimlerden biri. Dünyada birinci olarak 2.500 yıl evvel Milet’te kent planlamacısı Hippodamos tarafından uygulanan ızgara kent planıyla inşa edilen kent yepyeni halini koruyan az yerlerden.
Bunun en büyük nedenlerinden biri de Romalıların kente fazla ilgi göstermemiş olması. Priene’deki 5 bin kişilik antik tiyatroyu, kentin koruyucusu olan Tanrıça Athena’ya ve Demeter’e adanan tapınakları kesinlikle görmelisiniz.
Hürriyet