Araştırma için TÜBİTAK uyumunda oluşturulan Türkiye Zelzele Platformu’nun ‘Kuşadası Körfezi İçindeki Fayların Depremselliğinin ve Etkin Tektonik Özelliklerinin Yüksek Çözünürlüklü Deniz Tabanı Ölçümleri ile Belirlenmesi Projesi’ ortaya kondu. Proje kapsamında TÜBİTAK MARMARA Araştırma Gemisi’yle yola çıkan 10 kişilik araştırma takımı 12 gün boyunca deniz üzerinde çalıştı. Tamamlan birinci seferde elde edilen bulgularla geçmiş sarsıntıların bilgilerine ulaşıldı. Projenin ikinci seferinde, hangi fay sınırının kaç yıllık olduğu netleştirilip bir sonraki şiddetli zelzelenin ne vakit yaşanacağının öngörülmesi hedefleniyor. Projenin yürütücülüğünü üstlenen İTÜ Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Dr. Gülsen Uçarkuş, yaptıkları çalışmanın ayrıntılarını anlattı:
ÖĞRENMEMİZ GEREKENLER VAR
Proje, TÜBİTAK Lideri Hasan Mandal’ın oluşturduğu Türkiye Sarsıntı Platformu’nun deniz ayağı kısmında ortaya çıktı. İzmir’i etkileyen zelzele burada tetikleyici rol oynadı. Bu bölgedeki depremselliği, fayların karakterini anlayıp tehlikeyi ortaya koymak emeliyle yola çıktık. Zira zelzele konusunda Ege Bölgesi’nde bilmediğimiz ve öğrenmemiz gereken şeyler var. Bu bir örnek, bundan sonra tüm bölgeler için yapılması gereken bir çalışma. Denizdeki ya da karadaki faal faylara ilişkin sismolojik bilgiler var elimizde lakin bu fay geçmişte ne kadar sıklıkla kırılmış? Bunu söyleyebilmek için deniz tabanında sondaja emsal bir çalışma yapılıyor. Kelam konusu fayın sarsıntı üretme aralığını bilirsek yaklaşık ne vakit tekrar kırılacağını ön görebiliriz. Marmara Denizi’ni örnek verelim; her 150-200 yılda bir şiddetli sarsıntılar oluyor. Marmara Deniz için “Dünya’nın en iyi deniz laboratuvarı” denir zira dünyaca ünlü bilim insanları geldi burada çalıştı. Fakat Ege Denizi, daha az bilgimiz olan bir yer. Hasebiyle biz Marmara deneyimini aldık ve burada uygulayacağız. Birinci seferde 1300 kilometrelik bir alanda bölgenin röntgenini çektik.
DENİZ ALTINDAKİ FAYLARI İNCELEMEK DAHA GÜÇ
Denizde meydana gelen sarsıntılar ve karada meydana gelen sarsıntılar ortasındaki fark şu: Bir fay karada kırıldığı vakit yerbilimciler olarak alana anında intikal edebiliyoruz lakin Kuşadası körfezinde, Sisam Adasının kuzeyinde meydana gelen zelzelede olduğu üzere, deniz altında meydana gelen zelzelelerde, oraya intikal etmek için tek bir sistemimiz var. Bir araştırma gemisi ve bunun sahip olacağı teknolojik altyapı. Hasebiyle kara çalışmalarına göre denizlerdeki zelzele araştırmaları biraz daha zahmetli ve yüksek teknoloji gerektiriyor. TÜBİTAK’ın yarattığı bu platform çerçevesinde, dört üniversite bir ortaya gelerek, uzmanlıklarımızı tıpkı potaya koyduk ve MARMARA Araştırma Gemisi marifetiyle bu projeyi tasarladık.
BİR SONRAKİ SEFERDE NELER OLACAK?
Üniversitelerimizin Deniz Araştırmaları odaklı çalışan merkezlerinden bilim insanlarıyla bir ortaya gelerek oluşturduğumuz bu proje, Kuşadası Körfezi’nde zelzele üretme tehlikesi taşıyan denizaltına uzanan fayları disiplinli bir yaklaşımla incelemeyi hedefliyor. Proje kapsamında fayların sualtında görüntülenmesi için teknolojisi yüksek aygıtlar kullanılıyor. Proje grubu, daha evvel farklı denizlerde bu çeşit ekipmanları kullanarak bilgi toplamış, işlemiş ve kıymetlendirmiş bilim insanlarından oluşuyor. Bu çalışmada fayları görüntülemek için hem TÜBİTAK MAM R/V MARMARA gemisinin teknolojik alt yapısını, hem de iştirakçi üniversitelerin sualtı akustik bilgi toplayabilen aygıtlarını kullanıyoruz. Sefer esnasında şu ana kadar Kuşadası Körfezi deniz tabanını kesen birçok fayı akustik datalarda görüntüledik. Sefer dönüşü topladığımız bilgileri değerlendirmeye başlayacağız. Birinci ayakta elde edilen bu bulgular projenin jeolojik örnekleme odaklı bir sonraki ayağının planlanması için de kullanılacak. TÜBİTAK MARMARA Gemisi’nin ikinci seferinde, etkin fayların civarında jeolojik örnekleme yaparak, geçmişte meydana gelmiş zelzelelerin daha evvel bahsedilen katmanlardaki deformasyonları tespit edilecek ve radyometrik metotlarla de bir yaşlandırmaya gidilecek. Hasebiyle bu fayların ürettiği sarsıntılarla ilgili, depremsel döngüyle ilgili daima bir arada kıymetli bilgisel bulgular elde etmeyi amaçlıyoruz. Çalışmalarımızın bir sonraki etabında İzmir ve bölgesinin depremselliğini belirleyebilmek için yeni bir data seti oluşturulmuş olacak. Bu manada nitekim heyecanlıyız.
Hürriyet
