Birkaç yıl evvel muhabir olarak çalışırken sesimi kaybettim. Hazırladığım bir haber için birilerini arayıp görüş almaya hazırlanırken apansız içimde bir şeyler koptu. Beşerler üzerime gelmeye başladı, gürültü beni boğdu ve hareket etmek imkânsız bir hal aldı. Biriyle konuşmaya çalıştığımda kendimi ağzımı dahi açamaz halde buldum. Birinin bana bakması fikri bile midemi bulandırdı. Bir köşeye saklandım ve en yakınlarıma ileti attım. Bir arkadaşım beni almaya geldi ve fakat konuta vardığımda yine konuşabilmeye başladım. Gücüm çekilmiş üzereydi.
O gün yaşadıklarım hayatım için tabir yerindeyse bir ihtilal oldu. Bugün geriye dönüp baktığımda, yaşadıklarımı otistik bir kapanma örneği olarak görüyorum. Teşhis edilmemiş otizm, şahsî hayatımı öbür birçok taraftan etkiledi. Çocukluğuma ve gençlik yıllarıma dönüp baktığımda en çok yalnızlığı hatırlıyorum…
HERKES CAM DUVARIN ÖTEKİ TARAFINDAYDI
Güya hayatımda camdan bir duvar vardı ve herkes duvarın öteki tarafında üzereydi. Onları görebiliyordum ancak duvarın başka tarafında yaşadıkları hayatı tam olarak anlayamıyordum. Kendi zorlukları vardı eminim ancak hayat onlara benim için hiç olmadığı kadar manalı geliyordu.
Arkadaşlıklar tam bir mayın tarlasıydı. Onları nasıl başlatacağımı yahut sürdüreceğimi bilmiyordum. Arkadaş gruplarım ansızın benimle konuşmayı bıraktı ve nedenini asla anlayamadım. Yalnızca yeni arkadaşlar edinmenin zorluğundan kaçınmak için bana makûs davranan beşerlerle arkadaş kalırdım. Sonunda, şu ya da bu nedenle toplumsal etrafımdan kovulur ve döngüyü tekrarlardım.
Konut ödevi üzere küçük şeyler beni daima bunaltırdı. Tasadan kendimi güçsüz hissederdim. Yaş aldıkça açılmak ve iş dünyasına ahenk sağlamak için gayret ettim. Bir yetişkin olarak iş hayatında da okul periyodunda yaşadıklarıma benzeri meselelerle karşılaştım.
OFİS TUVALETLERİNDE AĞLIYORDUM
Mezun olduğum sınıftaki beşerler ağır muhabirlik işlerini muvaffakiyetle yürütürken, ben gazetelerde birkaç kontratlı iş bulabildim. İş dünyasında kendime yer edinebilmek için çok gayret ettim. Yorucuydu lakin kendime bunun profesyonelliğin bir modülü olduğunu söyledim. Fakat tüm bu uğraş bende yalnızca tükenmişliğe yol açtı. O kadar çaba ediyordum ki sıhhatimi bile ihmal ettim. Ofis tuvaletlerinde ağladığım çok fazla anım var.
Bu cins tükenmişlikler daha evvel diğer işlerde ve üniversite eğitimim sırasında da olmuştu. İçime kapanıklığımın kolay kolay gerilime girmemden kaynaklandığını düşünerek kendimden nefret ediyordum. Kendimden nefret ettikçe de daha fazla zorluyordum.
Fakat hakikaten çok yorgun hissediyordum zira çok fazla ‘maskeleme’ yapmak zorunda kalıyordum. Maskelemeyi, otizmli bireylerin ahenk sağlamaya ve diğerleriyle irtibat kurmaya çalışmak için kullandıkları, yapay olarak gerçekleştirilen bir toplumsal davranış olarak açıklayabilirim.
Yıllarca süren antidepresan tedavisine ve terapiye karşın, hayatla ilgili çok şey bana anlamsız ve yönetilemez geliyordu. Bana anksiyete, depresyon ve vücut dismorfik bozukluğu teşhisi konmuştu fakat bu akıl hastalıkları kokteyli bile tüm kıssayı anlamaya yetmedi.
TANIŞTIĞIM OTİZMLİ BEŞERLER BENİM ÜZERE DEĞİLDİ
20’li yaşlarımın başına geldiğimde beynimde neler olduğunu anlamaya çalışmaktan vazgeçtim. 20’li yaşlarımın sonlarında ise otizm radarıma girdi. Tanıştığım birkaç otizmli insan benim üzere değildi, bu yüzden benim de otizmli olabileceğim hiç aklıma gelmedi. Otizm hakkında klişelerin ötesinde bir şeyler öğrenmeye başladığımda otizmli olabileceğim ihtimali başıma dank etti. Daha gençken otizm hakkında öğrendiğim basmakalıp bilgilerin birçoklarının yanlışsız olmadığını ya da en azından tüm gerçeği yansıtmadığını da o vakit fark ettim.
Partnerimin dayanağıyla otizm değerlendirmesi yaptırmak için araştırmaya başladım. Teşhis süreci kıymetli ve zordu. Yaşadığım bölgede otizmli yetişkinler için çok az kaynak vardı, bu yüzden hizmetleri bulmak biraz vakit aldı. Bağlantı kurduğum klinik bana üç seans için yaklaşık 1.800 dolar fiyat verdi.
Üçüncü ve son randevumdan evvelki gece uyuyamadım. Tahminen de derinden bir modülü olduğum topluluğun nitekim uygun olduğum yer olmadığı konusunda kaygılıydım. Randevu saati nihayet geldiğinde, psikologdan sonuçları direkt paylaşmasını istedim.
Psikolog bana ‘otizm spektrum bozukluğu (OSB)’ teşhisi koyduğunu söyledi ve çabucak akabinde “Bu makus bir şey değil. Tanıdığım en iyi insanlardan kimileri OSB’li” dedi. Klinikten çıkıp otomobile döndüğümde, yıllarca kendimden nefret etmeme sebep olan yaşanmışlıkların içimden dökülmesine müsaade verdim ve rahatlayana kadar ağladım.
BU BENİM UZAYLI OLMADIĞIM MANASINA GELİYORDU
Teşhis beni her zamankinden daha insan hissettirdi. Bu benim uzaylı olmadığım manasına geliyordu. Bu, hayal edebileceğim keyifli sona en yakın olanıydı, güya daha evvel hiç görmediğim yolların olduğu bir harita önüme yerleştirilmişti.
Bir vakitler suçluluk ya da utanç duymama neden olan pek çok şey artık genç benliğime karşı empati uyandırdı. Onunla artık konuşabilseydim, şimdi gerçek araçlara sahip olmadığını, sabretmesini söylerdim…
Muhabirlik yapan Rebecca Dingwell’a 28 yaşında otizm teşhisi kondu. Kıssasını Insider için kaleme alan Dingwell’ın yaşadıklarını kendi ağzından öğrendik. Dünyada Rebecca Dingwell üzere olan ve teşhis edilmemiş otizmli çok sayıda insan bulunuyor. Pekala ancak teşhis edilmemiş otizm tam manasıyla ne demek? Otizmin belirtileri neler ve hangi durumlarda şüphelenmeli, uzmana başvurmalıyız?
‘TEŞHİS EDİLMEMİŞ OTİZM ÇOKLUKLA 20 YAŞINDAN BÜYÜK VAKALAR’
Uzman Ruhsal Danışman Bedi Aydın otizmi, “Erken çocukluk devrinde ortaya çıkan toplumsal bağlantıda yetersizlik ve tekrarlayıcı davranışlar ile kendini gösteren nörogelişimsel bir bozukluktur. Tesirleri hayat uzunluğu süren otizmin tıbbı tanısı için çocuk psikiyatristleri ve çocuk nörologlarına başvurulması gerekmektedir. Tıbbı takip son derece önemlidir” kelamlarıyla tanımlıyor.
“Otizmin ilaç tedavisi yoktur bu yüzden en değerli destekleyici faktör eğitimdir. Özel planlanmış eğitim programları halihazırda otizm tanısı almış bireyler için en kıymetli yardımcı konumundadır” diyen Aydın, teşhis edilmemiş otizm olgularının çoklukla 20 yaşından büyük olaylar olduğunu söylüyor.
54 BİREYDE BİR GÖRÜLÜYOR
Bedi Aydın, günümüzde otizm tanılama alanında çok büyük ilerlemeler kaydedildiğini, buna bağlı olarak hadiselerin görülme sıklığının da arttığını tabir ediyor ve ekliyor: “90’lı yıllarda binde bir olan görülme sıklığının günümüzde 54 bireyde bir olarak karşımıza çıkması buna delil gösterilebilir.”
“Otizm aileler açısından çarçabuk görmezden gelinecek bir sorun değildir. Besbelli olarak ortada bir sorun olduğunu gösterecek bilgilerle doludur. Toplumsal uyaranlara reaksiyon vermemek ve bağlantı kurmamak gözden kaçacak durumlar olmadığından teşhis almamış otizmli bireyler için teşhiste ihmal olduğunu düşünüyorum” diyen Bedi Aydın, ülkelere nazaran değişkenlik gösteren sıhhat siyasetleri dikkate alındığında teşhis erişimi değerli olan ülkelerde teşhis edilmemiş otizm hadiselerinin daha çok olmasının beklendiğini söylüyor.
BU BELİRTİLERİ GÖZ GERİSİ ETMEYİN
Bedi Aydın, otizmin en önemli belirtilerini şöyle sıralıyor:
- Toplumsal gelişimde ve bağlantıda bariz yetersizlikler belirtilerin başında geliyor. Otizmli bireyler etraflarına çok az ilgi gösterirler üstelik gösterdikleri ilgi beklendik bir ilgi de değildir; kalemle yazı yazmak yerine kalemi sallamak, oyuncak arabayı sürmek yerine karşıt çevirip tekerleklerini döndürmek üzere.
- Bağlantı kurmaya istekli olmadıkları üzere bundan rahatsızlık da duymazlar. Öbür beşerlerle ne yapacaklarını bilmemektedirler.
- Kurgu yapamazlar ve kurgusu olan oyunlara katılmakta isteksiz ve yetersizdirler.
- Belirtiler bireyden şahsa değişmekle bir arada göz kontağı kurmamak yahut çok az kurmak kıymetli bir ip ucu vermektedir.
- Tekrarlayan davranışlar sergilemek en değerli belirtilerden biridir. Örnek olarak ellerini uzun periyodik tıpkı formda sallamak, bir objeyi döndürmek vb. bu davranışlara eşlik eden anlamsız sözcük mırıldanmayı da ekleyebiliriz.
Uzman Ruhsal Danışman Aydın, “Otizmin yıkıcı tesirleri olduğu ve ailenin bir bütün olarak ömrünü olumsuz etkilediği düşünüldüğünde 1-2 yaşındaki tüm çocukların, rutin hekim ziyaretlerine ek olarak bir kere çocuk psikiyatristine gitmesinde önemli yarar görüyorum. Otizm belirtisi olmasa bile gelişimsel teklifler almak yarar sağlayacaktır” diyor ve ekliyor:
“Belirtilere bağlı harekete geçmek birçok vakit çeşitli mazeretlerle savsaklanabilir. Lakin toplumsal yansıları besbelli biçimde farklı ise, etrafla ilgisiz ve takıntılı formda birebir hareketlere yöneliyorsa kesinlikle teşebbüste bulunulmalıdır.”
Hürriyet
