Global ısınma, bulaşıcı hastalıklar, süratle yaklaşan gök cisimleri, zelzeleler, volkanlar… Gün geçmiyor ki bilim insanları dünyanın yeni bir felaketle daha karşı karşıya olduğunu açıklamasın.
Bu ihtarlara dün bir yenisi daha eklendi. Ancak bu sefer yaşanacakların sorumlusu ne beşerler ne virüsler ne de yerkürenin derinliklerindeki magma katmanı. Üstelik görünen o ki önlem almak dışında yapabileceğimiz çok fazla şey de kalmadı…
“Eyvah” dediğinizi duyar üzereyiz. Endişelenmekte haksız değilsiniz. Çünkü NASA’ya nazaran 10-15 yıl içinde dünyanın dört bir yanındaki kıyı kentleri haftalarca sürecek sel tehditleriyle karşı karşıya.
Global iklim krizi sonucu eriyen buzullara bağlı olarak bu cins tehlikelerin kelam konusu olduğu geçmişte tekraren lisana getirildi. Lakin bu sefer bahis biraz daha farklı. Bu kere gezegenimizin uydusu Ay’ın yörüngesindeki yalpalama sonucu gelgit yüksekliğinde büyük değişimler olacağı ve kıyı kentlerinin sular altında kalabileceği uyarısı yapıldı.
GELGİT AY’IN ÇEKİM GÜCÜYLE OLUŞUYOR
Coğrafya derslerinden de hatırlayabileceğimiz üzere, gelgit, Ay’ın ve Güneş’in çekim tesiriyle bilhassa açık denizlerdeki su seviyesinin günlük olarak alçalıp yükselmesi olarak tanımlanıyor. Ay, yörüngesinde hareketine devam ederken, yörüngenin biçimine bağlı olarak Dünya’ya yaklaşıp uzaklaşıyor. Bu da gelgit yüksekliğinin değişmesine yol açıyor.
Uzmanlara nazaran, 2030’ların ortasından itibaren Ay’ın yörüngesinde kimi yalpalamalar yaşanacak. Bunun sonucu olarak gelgit yüksekliğinin değişmesi, kıyı kentlerindeki sel baskınlarının sayısını dörde katlayacak. NASA sonuç olarak 2030’ların ortasından itibaren 10 yıllık bir periyotta su kaynaklı felaketlerde dramatik bir artış beklendiğini bildirdi.
NASA’ya nazaran kıyı kentleri süratle yükselen gelgitlerin yarattığı sel baskınlarıyla çaba etmek zorunda kalacak. Bu sel baskınları bir ay ya da daha uzun mühletler boyunca kümelenmiş halde meydana gelecek.
DAHA EVVEL DE YAŞANDI LAKİN BU SEFER FARKLI
NASA’nın açıklamasına bakılırsa Ay’ın yörüngesinde belirli aralıklarla bu çeşit yalpalamalar meydana geliyor. Kayda geçirilmiş birinci yalpalama ise 1728 yılında yaşandı.
Telegraph’ın aktardığına nazaran, NASA’dan yapılan açıklamada, “Burada yeni olan şu: Gelgitlerin en değerli kaynağı olan Ay’ın yerçekimi kuvveti, yalpalamanın tesiriyle değişirken, gezegenimizin ısınması nedeniyle yükselen deniz düzeyleri durumun ciddiyetini artıracak” sözleri kullanıldı.
Bir diğer deyişle halihazırda deniz düzeyleri global ısınma nedeniyle esasen yükselmiş olduğundan, önümüzdeki yörünge yalpalamasının tesiri geçmişteki yalpalamalara kıyasla çok daha büyük olacak.
18 YILLIK DÖNGÜNÜN YARISI TEHLİKE DEVRİ
Ay’ın yörüngesindeki yalpalama 18,6 yıl sürüyor. Bu müddetin yarısında Dünya üzerindeki günlük gelgitler baskılanıyor. Sulardaki yükselme olağanın altında kalırken, alçalma halinde de su düzeyi olağanın üzerinde kalıyor.
Müddetin başka yarısında ise su düzeyindeki yükselme her zamankinden daha yüksek, alçalma ise her zamankinden daha alçak oluyor. Global deniz düzeylerindeki değişiklikler, gelgitin yaratacağı etkiyi birkaç katına çıkarıyor.
Ay, 2030’lu yılların ortalarından itibaren, yüksek olan gelgit düzeylerini daha da yükseltmeye başlayacak. Bu noktada buzulların da en az 10 yıl daha eriyeceğini ve denizlerdeki su düzeyinin birkaç santimetre daha yükseleceğini de hesaba katmak gerekiyor.
“DURUM GİTGİDE KÖTÜLEŞECEK”
NASA’dan yapılan açıklamada, 2030’lara gelindiğinde kritik sonun aşılmış olacağı ve yüksek gelgitlerle ABD’nin kıyı şeridindeki neredeyse tüm kentlerde sel olaylarında patlama yaşanacağı belirtildi.
NASA Yöneticisi Bill Nelson, “Deniz düzeyine yakın alçak yerler bilhassa risk altında. Üstelik durum gitgide kötüleşecek” dedi.
Nelson, “Ay’ın yerçekimi kuvveti, yükselen deniz düzeyleri ve iklim değişikliğinin bir ortaya gelmesi, hem ülkemizde hem de dünyanın dört bir yanında kıyı şeridindeki selleri kötüleştirmeye devam edecek” diye konuştu. Nelson, bilhassa iş yerlerinin bu felaketlerden etkilenmemesi için evvelce planlama yapılmasının koşul olduğunu da kelamlarına ekledi.
SELLERİN SAYISI İKİ BİNLERİ BULACAK
ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi’nin bilgilerine nazaran, ülkede 2019 yılında 600 kadar gelgit kaynaklı sel yaşandı. NASA 2030’ların ortasından itibaren bu sayının üçe hatta dörde katlanabileceğini belirtti.
Araştırma, NASA’nın Hawaii Üniversitesi bünyesinde vazife yapan Deniz Düzeyi Değişim Bilimi Takımı tarafından yürütüldü. Sonuç makalesinin müelliflerinden Phil Thompson, “Sellerin vakit içinde üst üste gelen tesirleri değerli sonuçlar yaratacak” dedi.
Thompson, “Bir işyeri otopark ayda 10-15 kere sular altında kalırsa, kullanılamaz hale gelir. Beşerler işlerine gidemedikleri için işsiz kalırlar. Foseptik çukurları sızıntı yapmaya başlar ve kamu sıhhatine yönelik bir tehdit haline gelir” tabirlerini kullandı.
YÜZ MİLYONLARCA İNSANI İLGİLENDİRİYOR
Birleşmiş Milletler datalarına nazaran, 2050 yılı prestijiyle kıyılardaki kentlerde yaşayan yüz milyonlarca insanın hayatı, deniz düzeylerindeki yükselmenin daha da ağırlaştırdığı seller sonucu tehlikeye girecek.
NASA Deniz Düzeyi Değişim Bilimi Grubu’nun önderi Ben Hamlington da yaptığı açıklamada, kent planlamacılarının çok kuvvetli hava olayları kadar sayısı günden güne artan gelgit sellerine karşı da hazırlıklı olması gerektiğini söyledi.
Hamlington, “Planlama gözüyle bakıldığında, ne vakit bir artış göreceğimizi bilmek kıymetli. Sellerin hepsi tek bir ayda mı yaşanacak yoksa yılın ikinci yarısında birinci yarısına kıyasla daha ağır seller mi yaşanacak üzere ayrıntılar, yararlı bilgiler” diye konuştu.
Hürriyet
