Yarışma Kurumu, son aylarda bankalara ait ön inceleme, zincir marketlerin soruşturması, pandemi devrinde yaş meyve zerzevat başta olmak üzere azık piyasasına yönelik fahiş fiyat ihtarları, otomotiv devlerine açılan soruşturmanın akabinde artık de rotasını elektronik ticaret pazarına çevirdi. COVID-19 ile birlikte tüketicinin akın ettiği e-pazar konumlarının çalışma formu, fiyatlama, platform hizmetleri ve tedarik davranışları, tüketici ve perakendecilerin yaşadığı dertler, yarışma ihlali olup olmadığı, mevzuat eksiklikleri üzere bir seri başlıkta pazarı mercek altına almak üzere altı kişilik ekip kuruldu. Ekip başkanlığını yapan 2. Kontrol ve Pratik Dairesi Yöneticisi Hatice Yavuz, “E-pazaryerlerinin internet ortamında satıcıları ve tüketicileri bir araya getiren ve bu alışverişe aracılık eden platform” olduğunu belirterek bu meydanda Türkiye’de faaliyet gösteren en önemli e-pazaryerlerinin Amazon, Hepsiburada, Gittigidiyor, N11, Trendyol üzere firmalar olduğunu anımsattı.
NEDEN MERCEK ALTINA ALINDI?
“Bu platform isimlerini ve örnekleri kolay anlaşılması için veriyorum yoksa somut bir tespitten yola çıkarak söylemiyorum” diyen Yavuz, kol incelemesine neden gereksinim duyulduğunu şöyle anlattı: “Özellikle pandemi devrinde internet üzerinden alışveriş eğilimi arttı. Kâfi bilinirliliği olmayan küçük işletmelerin daha fazla müşteriye erişmesi açısından pazaryerleri çok değerli. Satıcı tarafındaki bu yarışma, tüketiciye eser ve fiyat çeşitliliği biçiminde yarar sağlıyor. Bu kazanımların uzun periyotta korunması için Yarışma Kurumu olarak madalyonun öbür tarafını gözetmek de bize düşüyor. İşte e-pazaryerlerinden beslenen tüm rekabetçi ve yarışma aykırısı tesirleri anlayabilmek ve bunlara yönelik mütenasip siyaset belirleyebilmemiz için bu işletmeleri tanımamız ve bu ortamda yarışması işler kılan ve/ya aksatan ögeler ne? Yeni kurallara, araçlara muhtaçlığımız var mı ortaya koymamız gerekiyor.”
KAYIRMA VAR MI?
“İncelemeniz sırasında hangi yarışma ihlallerinin varlığını sorgulayacaksınız?” sorumuzu ise Yavuz, şöyle yanıtladı: “Bu sorunun yanıtı bakımından liste aslında çok uzun ancak en çok taraftar toplayan ve bu mealde kabul gören yarışma ihlali tartışmaları, platformların fiyatlama davranışı ile platform hizmeti ve eşanlı rollerinden (hem platform sahibi-hem satıcı) kaynaklı dışlayıcı ve/veya sömürücü pratiklerde bulunabileceklerini mevzu alıyor. Bu minvalde yarışma otoritelerinin önüne sıklıkla gelen yarışma meseleleri en çok kayrılan müşteri, platform sahibinin tıpkı vakitte satıcı olduğu noktalarda öbür satıcıları liste dışı bırakma yahut görünümlerini kısıtlama, eser listelemede objektif davranmama, tüketicilerden ve tedarikçilerden temin edilen haberleri kendi eserlerine haksız avantaj sağlayacak halde kullanma, riski orantısız biçimde satıcılar üzerinde bırakma, satıcılara yüksek yarkurul pratik ve satıcıları ek hizmeti kabule zorlama, algoritma ve done tasarrufunun yarışması kısıtlayıcı ittifakları kolaylaştırması üzere başlıklarda oluyor.”
OLGULAR YARIŞMANIN SEYRİNİ TESIRLER
Bir sair rekabetçi telaşın de, e-pazaryerleri tarafından toplanan donelerin tasarrufuna dair olduğuna dikkat çeken Hatice Yavuz, “Siz rastgele bir pazaryerinin internet sitesine girdiğinizde/alışveriş yaptığınızda çok kapsamlı haberlerinizi de paylaşmış oluyorsunuz. Bulunduğumuz dijital çağda bu haberlerin ticari bedeli aslında çok yüksek ve pazardaki yarışmanın seyrini etkileme gücüne sahip. Parasız, diye yansıtılan bir dünyada tüketiciler dataları ile değerli bir bedele katlanıyor. Bu ise tüketici refahını ilgilendiren bir sıkıntı ve e-pazaryerinin sahip olduğu tüketici verisi kıymetli bir rekabetçi avantaj sağlamakta. Bu done avantajının gerek tüketicinin sömürülmesi, gerekse satıcıların yahut başka platformların sömürülmesi/dışlanması halindeki haksız tasarrufu Yarışma Kurumu olarak bizim radarımıza giriyor” dedi. Yavuz, sürecin sonucunda neler olabileceğini ise şöyle özetledi:
“Bu sürecin sonucunda yarışma hukuku araçları ile müdahale etmemiz gereken yerler tespit edilecek, başkaca yeni yarışma ve ticaret düzenlemelerine gereksinim olup olmadığı ortaya çıkacak. Belirlediğimiz yol haritası, bu pazarların geleceğini tayin edecek, Yarışma Kurumu olarak bunun bilincindeyiz. Bu nedenle sağlam ve gerekçeli adımlar atmamız gerektiğine, bunu ise olgu odaklı bir inceleme ile başarabileceğimize inanıyoruz.”
Soldan sağa: Selçuk Yılmaz, Betül Ayhan, Ebru İnce, Hatice Yavuz, Cemile Yüksek ve Funda Göktepe
AVANTAJ SAĞLIYORLAR MI?
E-pazaryerlerinde farklı kategorilerde çok sayıda eserin sergilendiğine dikkat çeken Hatice Yavuz, “Örneğin, Hepsiburada’nın internet sitesini, Hepsiburada’nın sahipliğinde sanal bir tezgâh yahut hâl olarak düşünebiliriz. Bu tezgahta farklı kategoride birçok firmanın eserleri sergileniyor lakin Hepsiburada birebir devirde birtakım kategorilerde eserin satıcısı konumunda da olabiliyor. Yani tezgâhta kendi eserleri ile de taraf alıyor. Tezgâhta hangi satıcının eserine ne halde bölge verileceğinde, tüketicinin hangi eseri birinci olarak göreceğine, tüketicinin dikkatini hangi eserlerin çekeceğinde Hepsiburada laf sahibi. Nihayetinde tezgâh onun. İdeali tezgâhın üstündeki eserlerin ve sıralamalarının tüketici tercihine nazaran tayin edilmesi. Fakat Hepsiburada birinci sıraları kendi eserine de ayırabilir, reklam tarafı olarak da kullanabilir yahut farklı güdülerle de hareket edebilir” dedi.
MAĞDURİYET OLABİLİR
Satışı yapılan eserin Hepsiburada’ya ilişkin olması durumunda tüketicinin eser için ödediği fiyatın tamamıyla Hepsiburada’nın kasasına gideceğini, üçüncü şahıs satıcıların eserinin satılması halinde ise yalnızca encümen alacağını belirten Yavuz, “E-pazaryeri sahip olduğu gücü, kendi eserlerine haksız avantaj sağlamak üzere kullanabilir, satıcılara objektif olmayan kontrat koşulları getirebilir yahut kolda yarışması kısıtlayan, fiyat katılığını besleyen birtakım davranışlarda bulunabilir. Bu nitelikteki pratiklerin tüm kesime sirayet etmesi halinde ise hem satıcıların hem de tüketicilerin mağduriyeti laf konusu olabilir” diye konuştu
YARIŞMASI TEHDİT EDER
Örneğin Trendyol’un satıcılarına ‘en düşük fiyatla benim platformumda satacaksın’ demesinin de, satıcıların düşük fiyat sunma motivasyonlarını zayıflatacak bir pratik olacağını belirten Yavuz, laflarını şöyle sürdürdü: “Ya da Amazon’un sahip olduğu tüketici ve satıcı verisi avantajıyla, satıcı olarak konum almaya karar verdiği kategorilerdeki başka satıcıları, e-pazaryerinin sahibi olarak liste dışı bırakması yahut alt sıralarda listelemesi gayrı yarışma otoritelerinin hâlihazırda incelediği değerli bahisler arasında. Pazaryerinin tüketici tercihlerini göz arkası edip kendi satışını yaptığı bisikleti yahut rastgele bir satıcıyı ön plana çıkarmaması gerekiyor. Bu pazarın rekabetçi işleyişini tehdit edebilecek bir tatbik bizim açımızdan.”
KAMUOYUNA ANKETLERİ DOLDURMA DAVETI
E-Pazaryeri Platformları Kol İncelemesinde hangi haber kaynaklarının kullanılıp, kimlerle işbirliği yapılacağını ise Yavuz şöyle anlattı: “Kaynak çeşitliliği ve data derinliğinin, sonunda paydaşların azami iştirakinin sağlanması önceliklerimiz arasında. Lakin bu biçimde, kapsamlı ve somut bir fotoğrafın ortaya konulabileceğini düşünüyoruz. Bu bağlamda hem tüketicilere hem satıcılara yönelik anket pratiklerimiz olacak, incelemenin esas muhatabı olan e-pazaryerlerinden de haber talebi ile dataları bir araya getirmeyi planlıyoruz. Iştirakçi haberlerinin bâtın tutulacağı bu anketler ile tüketicilerin alışveriş davranış ve eğilimleri, satıcıların ise platformlar ile çalışma halleri ve karşılaştıkları meseleleri tespit etmeyi hedefliyoruz. Başkaca, dal paydaşları ile tarama içtimaları da ajandamızda bölge alan başlıklardan. Bu arada kamuoyunun desteğine gereksinimimiz olacak, e-pazaryerlerinden alışveriş yapan tüketicilerden ve bunlar üzerinden satış yapan firmalardan anketlerimizin doldurulmasını rica ediyoruz. Anket duyuruları Kurumumuz internet sitesinden yapılacak.”
DÜNYADA DA İNCELENİYOR
Kaygıların sadece Türkiye’ye mahsus olmadığını kaydeden Yavuz, “Küresel çapta inceleme altına alınan ve bu ortamda en çok dikkat çeken platform ise Amazon. AB Komitesi, Almanya, Fransa, Hindistan üzere pek çok devlette Amazon’a yönelik incelemeler devam ediyor. Başkaca bu alan özelinde olmasa da, e-pazaryerlerinin içerisinde olduğu e-ticaret bakımından yeni yarışma araçları geliştirme konusunda çalışmalar da sürdürülüyor. İngiltere Yarışma Otoritesinin, Avrupa Komisyonu’nun e-ticarete yönelik incelemeleri ve raporları var. Özetle tüm dünyada e-ticarete yönelik bir siyaset oluşturma gayreti var” tabirlerini kullandı.
Hürriyet
