Bir gecede büyük çoğunluk konuttan çalışmaya başladı. İnterneti görüntü telefon görüşmeleriyle arkadaşlarımız ve iş etrafımızla irtibatta kalmak için kullanmaya başladık. Evvelden yalnızca web sitesi olan kurumlar bile eğitim oturumları yayınlamak için “streaming” kullanmaya başladı. Bunların yanında internet, online bilgisayar oyunları ya da görüntü izleme hedefiyle partinin de merkezine oturdu. Bu değişimler sonucunda, son haftalarda çeşitli gözlem noktalarında internet trafiğinde değerli bir artış kaydedildi. İnternet Değişim Noktası DE-CIX Frankfurt’ta, internet trafiği en ağır vakitte yüzde 10 artarak, saniyede 9.2 Terabit’e ulaştı. Meskenden çalışma üzere zorunlulukları sürdürebilmek için gereksinim duyulan Skype ya da Zoom üzere hizmetlerde kimi durumlarda done trafiği yüzde 100 arttı. Online ve bulut oyun trafiği ise yüzde 50 nispetlerinde artış kaydetti.
Alt ağlar stabiliteyi garanti altına alıyor
Kolay bir örneklemeyle, internet altyapısı 3 farklı tıpta alt ağdan oluşur. Her biri yönetimsel domain’leri temsil eder ve sonunda her bir şirkete direkt tanımlanır: Son kullanıcı ağları (DSL, UMTS/LTE ya da kablo sağlayıcıları), taşıyıcı ağlar ve hizmet sağlayıcı ağlar (hizmetlerin sağlandığı alandan iletilir, içerik dağıtım ağları ya da CDN’ler olarak bilinir). Bir medya izleyebilmek için kullanıcıdan sağlayıcının sunucusuna bir istek gönderilir. Done paketi öncelikle son kullanıcının ağından aktarım noktasına taşınır, oradan da bir taşıyıcı ağa ya da direkt hizmeti sağlayan ağa aktarım edilir.
Mevcut bunalımlarda potansiyel tıkanıklığın nerede oluşabileceğini anlamak için yukarıda bahsi geçen bu üç bileşeni yakından incelemek gerekiyor. Son-kullanıcı ağları, örneğin bu alt ağlar bize; DSL, UMTS/LTE ya da kablo üzere geniş bant kontağı sağlar, son-kullanıcı ağları ile hizmet sağlayan ağlar arasındaki tüm ağları söz eden taşıyıcı ağlar ve hizmet sağlayıcı ağlar.
Bugünkü üzere bir bunalım durumunda potansiyel tıkanıklık, data trafiğindeki keskin bir yükseliş sonucu bu üç ağdan birinde yaşanabilir.
DE-CIX Frankfurt İnternet Değişim Noktası’ndaki detaylı tahlilde done trafiğinde üç farklı hizmet sınıfının bir dökümü yapıldı. Seç-İzle Görüntü (VoD), Ortak Çalışma ve Oyun hizmetleri üzerinden yapılan tahlilde, olgu trafiğinin hacmi ve çeşitli haftaları içeren bir vakit diliminde kullanıcı sayısı (COVID-19’un neden olduğu kısıtlayıcı tedbirlerden evvel ve bu tedbirler sırasında) üzere detaylara inildi.
Kamusal hayattaki farz kısıtlamalara bağlı olarak pek çok memlekette, olgu trafiği ile ilgili olarak nispeten keskin değişimler gözlemlemek mümkün. Örneğin, Frankfurt’ta ortak çalışma araçlarından gelen data trafiğinde haftalık olarak dalgalanmalar oluştu. Hafta sonları, daha az iş yoğunluğu olduğu için elbette çok daha az medya telefon görüşmesi yapıldı ve doğal olarak hafta sonları done trafiği azaldı.
Bunun tam zıttı bir örnek, Frankfurt’ta online bilgisayar oyunlarında yaşandı. Çoklukla hafta sonu olgu tasarrufu, hafta içlerine nazaran çok daha yüksek bir ivme izledi. Kamusal hayat kısıtlandığı için şu açıkça görülebilir ki ortalama en ağır trafik yüzde 50 artarken, hafta içi data tasarrufu hafta sonlarına epey yaklaştı. Gayri yandan örneğin Madrid’te VoD hizmetlerinde kaydedilen done trafiği yüzde 120’lere kadar arttı.
Frankfurt’ta aktarılan olguda kaydedilen değişikliklere (tüm hizmet sınıflarında) baktığımızda; En büyük değişimin gece geç saatlerde ya da sabah erken saatlerde yaşandığını görüyoruz: COVID-19 bunalımı öncesine nazaran, yüzde 20 orantısında done trafiği gece yarısı ile 02:00 saatleri arasında oluştu. Bunun nedeni, daha fazla kullanıcının sabahları daha çok uyuması ve bu sayede internetin akşam ve gece saatlerinde daha çok kullanmalarından kaynaklanıyor olabilir. Vesair bir kıymetli değişim ise sabah ve öğlen saatlerinde yaşandı; buradaki trafik COVID-19 bunalımı öncesine nazaran yüzde 18 arttı. Bunun nedeni de meskenden çalışma ile birlikte internet tasarrufunun medya telefon görüşmelerini içermesiyle ve sair yandan çalışma saatlerinin azalmasıyla görüntü streaming ve oyun için internette geçirilen devranın artmasıyla açıklanabilir.
İnternet ayakta kalacak lakin ne kadar müddet?
Orta ve kısa vadede, tüm internet altyapısında birtakım badireler ortaya çıkabilir. Hareket özgürlüğünün kısıtlanmasına bağlı olarak, olgu merkezlerindeki cihazların bakımı ya da yükseltilmesi planlandığı üzere ilerlemeyebilir. Ehliyetli rezervler hep mevcut olduğu ve data merkezlerinde otomasyon (DE-CIX Frankfurt’ta patch robot) uygulandığı için bu kısa vadede bir sorun yaratmaz. Fakat yaşanan buhran durumu önümüzdeki aylar da devam ederse ya da tekrarlayacak olursa acil tedbirler almak gerekebilir. Kullanılan donanımın tedarik zincirinde ötelemeler olabilir örneğin. Yönlendiriciler, anahtarlar yahut optik ekipmanlar Asya’da üretiliyor. Her ne kadar yıllar süren tedarik düşüncelerinin olduğu buhranların olma mümkünlüğü düşük olsa ve kelam konusu cihazların değişim döngüleri uzun yıllara denk gelse de, bu cihazlar mütemadi fizikî ağırlık altında oldukları için bir noktada kesinlikle değiştirilmeleri gerekecek.
Virüs dijitalleşmenin itici gücü oldu
Mevcut durumda şu açık: İnternet ayakta duruyor! Ama küresel pandemi sürecinde dijital altyapıda kimi zayıf noktaların ortaya çıktığı da bir gerçek, kimileri direkt kullanıcı tarafından hissedilebilir ya da uzun vadede sıkıntılar ortaya çıkabilir. İnternet alt ağlarında, ağ geçitlerinde ya da son kullanıcı ilişkisinde bir sorun yaşanırsa nihayetinde ehil kapasiteleri sağlamak ve ileri görüşlü bir vizyonla büyütmek operatörlerin sorumluluğu.Bugün, böylesi bir buhran ortamında bu tıp düzenlemelerin planlandığından çok daha süratli halde gerekleşmesi gerekiyor. Ve bu sürat elbette dijitalleşmeyi de hızlandırır yani Coronavirüs pandemisi hiç beklenmedik bir itici güç tesiri yaratabilir. 5G üzere ezber bozan teknolojiler, zorlukları artıracağı üzere ağlardan beklenen talepleri de hızlandıracak. Şayet internet altyapısı dünyasındaki tüm oyuncular, kendi taraflarında sıkıntısız ilerlerse, yeniliklere açık olursa ve kendilerini en sağlam formda konumlandırabilirse, o devir gelecekte kişilerin gereksinimlerini karşılayacak noktaya ulaşabiliriz.
Hürriyet
