Uzayın derinlikleriyle gezegenimiz ortasındaki temasın en değerli araçlarından biri olan Hubble Uzay Teleskobu, iki hafta kadar evvel kendi kendine kapandı. ABD Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) uzmanları günlerdir Hubble’ı tekrar çalıştırmanın yollarını arıyor fakat nafile… Son deva 2009 yılından beri kullanılmamış bir bilgisayarı açmak olacak üzere görünüyor.
Her şey 13 Haziran tarihinde başladı. Hubble Uzay Teleskobu’nun faydalı yük bilgisayarı bir anda tabiatıyla kapandı. 1980’li yıllarda inşa edilen bu bilgisayar kısaca “Hubble’ın beyni” olarak tanımlanıyor çünkü uzay aracındaki tüm aygıtlar bu bilgisayar üzerinden denetim ediliyor ve izleniyor.
Münasebetiyle bu bilgisayar kapanınca teleskop da NASA mühendisleri bir tahlil bulana kadar “uyku modu”na geçti. Şu ana kadar üç farklı formülle bilgisayarı uyandırmaya çalışan NASA, şimdi başarılı olabilmiş değil.
EVVEL ‘RESTART’ ETMEYİ DENEDİLER, OLMADI…
Öncelikle, bilgisayarın kendi kendine kapanmasından bir gün sonra yani 14 Haziran’da, NASA mühendisleri sorun çıkaran faydalı yük bilgisayarını yine başlatmayı denedi. Lakin bu teşebbüs başarılı olmadı.
Elde edilen birinci bilgiler sorunun mümkün kaynağı olarak aşınmakta olan bir bilgisayar hafızası modülüne işaret ediyordu. Bu nedenle NASA teleskopta bulunan üç yedek modülden birini açmaya çalıştı. Lakin yeni modülü çalıştırma komutu işe yaramadı.
Bunun üzerine 17 Haziran’da bu kere hem faal olan modül hem de yedek olanı çalıştırma teşebbüsünde bulunan Hubble grubu yeniden başarısız oldu. Bu başarısızlığın akabinde yapılan testler, hafıza problemlerinin gerçek bir sorunun belirtisi olduğunu ortaya çıktı. Fakat NASA, bu sorunun ne olduğunu hala tespit edebilmiş değil.
ŞU AN SORUNU NETLEŞTİRMEYE ÇALIŞIYORLAR
Hubble takımının son teorisi sorunun bilgisayarın merkezi işlemci modülünden kaynaklandığı tarafında. NASA’nın sitesinde yer alan blog’da 22 Haziran’da yayımlanan yazıda, çok büyük ihtimalle, modülün kendisinin ya da modülün teleskobun başka modülleriyle bağlantı kurmasını sağlayan bir arayüz donanımının probleme sebep olduğu söz edildi.
Blog’daki yazıda, “Ekibimiz şu an önümüzdeki birkaç günde sorunun netleşmesini ve potansiyel bir tahlilin belirlenmesini sağlayacak kimi testler tasarlıyor” sözleri kullanıldı.
80’LERDE TASARLANDI VE HİÇ KULLANILMADI
Şayet NASA sorunu çözemezse son deva olarak teleskobun yedek faydalı yük bilgisayarı devreye alınacak. Lakin burada da bir sorun var. Kelam konusu yedek bilgisayar da Hubble’ın beyni üzere 1980’li yıllarda tasarlandı ve 2009 yılında astronotlar tarafından sisteme yüklendiğinden beri yani 12 yıldır hiç açılmadı.
Dahası bütün bunlara karşın yedek bilgisayar meselesiz çalışsa bile, NASA’nın teleskobu tam manasıyla çalışır hale getirebilmesi için birkaç gün gerekecek.
Hubble, yörüngede hizmet verecek biçimde tasarlanmış birinci teleskop. Gezegenin yörüngesine 1990 yılında fırlatılan Hubble, halihazırda dünyanın en güçlü uzay teleskobu. Birçok yıldızın doğumuna ve vefatına tanıklık eden Hubble, Plüton’un etrafındaki birçok uydunun keşfinde rol oynadı ve iki yıldızlar ortası cismin Güneş Sistemi’nin içindeki seyahatlerini takip edebilmemizi sağladı.
Hubble’ın müşahedeleri sayesinde astronomlar cihanın yaşını ve genişlemesini hesaplayıp Büyük Patlama’nın çabucak sonrasında oluşan ikiz galaksilere göz atma talihi elde etti. 13,4 milyar ışık yılı uzaktaki galaksileri tespit eden Hubble sayesinde evrenimizin bebeklik halini görebildik.
YAŞLANIYOR VE SIK SIK UYKUYA DALIYOR
Lakin ne yazık ki emektar Hubble’ımız yaşlanmaya başladı. Astronotlar 90’lardan bu yana beş defa teleskobu ziyaret ederek problemli modüllerini tamir etti ya da değiştirdi. Teleskop en son 2009 yılında astronotlar tarafından ziyaret edildi. O tarihte iki modülü değişen Hubble’a yeni bir bilgisayar, yeni piller, yeni kaplama, yeni bir kamera ve bir spektograf takıldı. Bu sayede Hubble’ın yapabileceklerinin sonları genişlerken o tarihten bu yana teleskoba rastgele bir fizikî müdahale yapılmadı.
Dahası Hubble birinci defa uykuya da dalmıyor. Mart ayında da bir yazılım kusuru teleskobun inançlı moda geçmesine neden oldu. Lakin o vakit NASA mühendisleri sorunu 1 hafta içinde çözmeyi başardı.
Lakin bu kere yaşanan gizemli sorun neredeyse iki haftadır çözülebilmiş ve teleskop canlandırılabilmiş değil. Tekrar de astronotların teleskoba gidip elle tamir yapmasını gerektirecek bir sorun da olmadığı düşünülüyor.
CEP TELEFONLARINDAN DAHA İLKEL BİLGİSAYARLAR
NASA Astrofizik Yöneticisi Paul Hertz, NPR’a yaptığı açıklamada, yaşanan gecikmenin sebebinin “laboratuvarınızda değil başınızın 400 mil üstünde dönen bir şeyi tamir etmeye çalışmanın zorluğu” olduğunu söyledi.
Hertz, “Bu bilgisayar laboratuvarda olsa monitörleri takar her tarafından girdilerini ve çıktılarını test edebilirdik. Böylelikle sorunu süratle teşhis ederdik” dedi. Hertz 2009’dan beri açılmamış olan bilgisayarı kastederek de “Cep telefonlarınıza kıyasla bunlar çok ilkel bilgisayarlar. Sorun şu ki bunları göremiyor, dokunamıyoruz” sözlerini kullandı.
NASA ismine konuşan bir sözcü de Insider’a yaptığı açıklamada, “Ekibimizin şimdi denemediği birçok acil durum planı bulunuyor ve bunlardan bir adedinin işe yaraması ziyadesiyle muhtemel” diye konuştu.
Sözcü, “Hubble, NASA’nın en değerli astrofizik misyonlarından biri. 31 yıldır faaliyette ve NASA daha uzun yıllar çalışmaya devam edeceğini umuyor” dedi ve ekledi: “Hubble’ın bilim dünyası için kıymetli açısından bakarsak, hâlâ en güçlü teleskop olduğunu söyleyebiliriz. Hasebiyle yaş bir karar alma faktörü değil.”
JAMES WEBB HUBBLE’IN PABUCUNU DAMA ATAR MI?
Başka yanan NASA Kasım ayında yeni ve daha gelişmiş bir uzay teleskobunu yörüngeye oturtmayı planlıyor. James Webb Uzay Teleskobu olarak isimlendirilen bu yeni oyuncağın görüntüleyebileceği alan Hubble’ın 15 katı kadar olacak.
James Webb’in misyonuna başlaması Hubble’ın emekli olacağı manasına gelmiyor ancak er ya da geç bu da olacak. Bu ihtimali öngören NASA, 2009 yılındaki misyon sırasında Hubble’a bir düzenek yerleştirdi. Bu düzenek sayesinde teleskop emeklilik vakti geldiğinde yörüngeden çıkarılabilecek. Bunun sonucunda süratle Dünya’ya düşecek olan Hubble, atmosferdeki sürtünme sonucu alev alıp yanmaya başlayacak. Fakat bu üzücü vedanın ne vakit yaşanacağı şimdi belirlenmiş değil.
Hürriyet
