Geçen yıl oyun tutkunları yeni grafik kartları satın almakta zorlandığında, sorunun birinci işaretleri alınmıştı. Apple, yeni iPhone motelinin çıkışını ertelemiş ve son Xbox ve PlayStatation oyun konsolları talebi karşılamakta çok zorlandı.
Ve sonra, yılbaşından çabucak evvel salgından sonra toparlanmaya başlayan otomotiv ensdüstrisinde “chipageddon-çip felaketi” yaşanmaya başlandı. Yeni model arabalarda 100’den fazla mikroişlemci yer alıyor ve imalatçılan bunların hepsini tedarik edemiyor.
Daha sonra teknoloji şirketleri, bir biri arkasına çip sorunu yaşamaya başladıklarını duyurdu. Samsung kendi eserleri ve başka markaların eserleri için hafıza çipi üretimi siparişlerine yetişemediğini açıkladı. Ve en önemli akıllı telefonlar ve tüketici aygıtları için işlemci ve modem üreten Qualcomm da tıpkı sorunu yaşadığını bildirdi.
SALGININ TESİRİ
Dünyadaki birçok sıkıntıda olduğu üzere, sorunun nedeni kısmen koronavirüs. Kısıtlamalarda insanların konuttan çalışabilmesine imkan sağlamak için bilgisayar ve öteki aygıtların satışında patlama oldu. Ayrıyeten, konutta geçen boş vakitlerini pahalandırmak için yeni aygıtlar satın aldılar.
Bu ortada, otomototiv sanayisinin satışlarında birinci periyotlarda büyük düşüş oldu ve çip siparişlerinde kesintiye gittiler. Fakat sonra, 2020’nin üçüncü çeyreğinde arabalara talep beklenenden daha da çok arttı ve tüketici elektroniğine olan talep de azalmadan sürdü.
5G ALTYAPISI
Mevcut çip üreticileri kapasitelerini zorlarken, yeni tesisler açmak o kadar da kolay değil. Analist Richard Windsor, “Temel atıldıktan sonra fabrikayı açmak 18 ila 24 ay sürüyor. Ve inşa etseniz bile üretim ayarları yapmanız gerekiyor ki bu da vakit alıyor. Bu o denli açıp, kapatabileceğiniz bir şey değil” diyor.
5G altyapısının oluşturulması da talep üzerindeki baskıyı artırıyor. Ve ABD’nin ticaret kısıtlamalarının yeni sipariş vermesine mahzur olmasından evvel Huawei büyük bir sipariş verdi. Üretim için genelde stok yapmayan otomotiv endüstrisiyse şu anda kasvet yaşıyor.
Son devirde önde gelen çip üreticileri TSMC ve Samsung, son teknoloji eserleri için bir epey karmaşık yeni 5 nanometre çip üretim süreci için milyarlarca dolar harcadı. Lakin uzmanlar, genel manada kesimin az yatırım yapılmasından muzdarip olduğunu belirtiyor.
Counterpoint Araştırma’nın geçtiğimiz günlerdeki raporunda, “İkinci sınıf üreticiler son birkaç yılda, düşük yarar, az kar marjları ve yüksek borçluluk bildirimi yaptı. Karlılık manasında küçük kuruluşlar için yeni tesisler açılması zor” denildi. Ve bu çip üreticilerinin bir birçok, ek talebe üretimi değil, fiyatlarını artırarak karşılık verdi.
ZİNCİRLEME TESİR
Windsor, çip sorununun en iyi ihtimalle Temmuz ayında çözülmesini bekliyor. Başkalarıysa bunun daha uzun sürebileceğini belirtiyor. Bir çip üreticisi, Wall Street Journal gazetesine yaptığı açıklamada, siparişlere yetişemediklerini, bir araba üreticisinin bugün vereceği siparişi, fakat 40 hafta sonra teslim edebileceklerini söyledi.
Bunun değerliye patlayabilecek zincirleme tesirleri de olabilir. Danışmanlık şirketi AlixPartners, üretimi kısmak zorunda kalacağı için otomotiv sanayisinin satış gelirinin 64 milyar dolar azalacağını iddia ediyor. Sanayinin satışlardan yılda 2 trilyon dolarciro yaptığını da ekleyelim.
İNHİSAR ÜRETİCİLER
Bu durumun jeopolitik tesirleri de var. ABD hala modül dizaynında önder ülke. Lakin çip üretimi sanayisinde Tayvan ve Güney Kore hakim. İktisat uzmanı Rory Green, bu iki Asya ülkesinin işlemci çiplerinin yüzde 83’ünü, hafıza çiplerinin ise yüzde 70’ini ürettiğini varsayım ediyor. Green, “OPEC petrol için neyse, Tayvan ve Güney Kore de çip üretiminin tekeli” diyor.
Bu durum, ABD’de telaşları artırdı ve bir lobi kümesi şu anda krizi gelecekteki tedarik sıkıntılarının habercisi diye tanımladı. 15 senatör de, ABD Lideri Joe Biden’a mektup yazıp, iç piyasadaki üretimi teşvik etmesi daveti yaptı. Fakat bu durumdan en makus etkilenen, tüm ülkelerden daha çok sayıda araba üreten Çin. Araştırma şirketi IHS, yılın birinci çeyreğinde olağandan 250 bin daha az araç üretileceğini kestirim ediyor.
ÇİN ORDUSU
Pekin idaresi, uzun müddettir her durumda ülkeyi bu alanda kendi kendine kâfi hale getirmek istiyor. Lakin ABD, Çin şirketlerinin Amerikan teknolojisini kullanarak Çin ordusunu güçlendirmelerini engellemek için adımlar attı. Mevcut kriz, Çin idaresini bu alanda uğraşlarını artırmak için teşvik etti.
‘DAHA PAHALI’
Şu anda, tüketicilerin birkaç şeyi akıllarında tutması gerekiyor. Kimi araba modelleri için bekleme müddeti uzayacak ve birtakım aygıtları bulmak zorlaşacak. Samsung ve Apple üzere en büyük oyuncuların kendilerini öncelik listesinde ön sıralara çıkartabilecek satın alma güçleri var.
Fakat daha küçük markalar orantısız formda etkilenebilir. CSS Insight Danışmanlık’tan Ben Wood, eserlerin daha da pahalanabileceğini ya da olağanda olduğu üzere vakitle ucuzlayamayabileceğini söylüyor. Wood, “Yani nitekim almak istediğiniz bir aygıt varsa, birkaç aya ucuzlar diye beklemekten kaçının” diyor.
Hürriyet
