İzmir’de meydana gelen zelzelenin acısı tüm Türkiye’ye yayıldı. Yaşanan acının tanımı yok lakin yeni acıların önüne geçmek için yapılacaklar epey fazla. Bunlardan en kıymetlisi de kentsel dönüşüm. Ülke genelinde 6.7 milyon riskli konut yenilenmeyi bekliyor. Bu riskli meskenlerden biri de sizin olabilir. Bu nedenle vakit kaybetmeden binanızın dayanıklılığını ölçmek için risk tespiti yaptırmanız gerekiyor. Şayet aşağıdaki 7 husustan biri sizin yapınız için geçerliyse tespit ve yapılacak dönüşümle can kaybının önüne geçebilirsiniz.
İŞTE O UNSURLAR
1-Bina 1999 yılında evvel yapıldıysa
2-Bina projesiz ve ruhsatsız yapıldıysa
3-İnşaatta hazır beton kullanılmadıysa
4-Binadan daha evvel alınmış karot beton dayanımı C1O altındaysa
5-Bina kolon ve kirişlerinde çatlaklar varsa
6-Bodrum katta rutubet, kolon demirlerinde paslanma, betonda deniz kabukları varsa
7-Bina dere yatağı, dolgudaysa riskli olma ihtimali bulunuyor.
TESPİT NASIL YAPILIR?
Resmi olmayan özel bir raporla binasının durumuna bakmak isteyenler ‘deprem dayanıklılık raporu’ hazırlatıyor. Malikler ortak kararla özel bir şirkete başvurup ortalama 1 haftada binasının durumunu görebiliyor. Raporda çıkan sonuç yalnızca o binada yaşayanlarla paylaşılıyor. Meskeninin riskli çıkması durumunda çabucak yıkılmasından çekinenler yüklü olarak bu yolu tercih ediyor.
TAPUYA İŞLENİYOR
‘Riskli yapı tespiti’ ise farklı ve geri dönüşü olmayan bir süreç. Zira bina riskli çıkarsa tapuya işleniyor ve yıkılıyor. Burada vatandaş Bakanlıkça lisanslandırılmış kurum ve kuruluşlara riskli yapı tespiti yaptırılabiliyor. Lisanslandırılmış kurumların listesi de Bakanlığın internet sitesinde yer alıyor. Risk tespiti için tek bir hak sahibi süreci başlatabiliyor. Maliklerden biri dilekçe, tapu durum evrakı ve kimlik fotokopisi ile kelam konusu kurum ve kuruluşlara başvuruyor. İncelemeler sonucunda riskli olduğu tespit edilen yapılar, tespiti yapan kurum tarafından Etraf ve Şehircilik Vilayet Müdürlüğü’ne bildiriliyor. Yapının riskli olduğu tapuya işlenirken hak sahibine de bildirim ediliyor. Bu tebligatta riskli yapının bulunduğu yerdeki müdürlüğe dilekçe ile itiraz edilebileceği, aksi takdirde tebligat tarihinden itibaren idarece 60 günden az olmamak üzere belirlenen mühlet içinde yapının yıktırılması gerektiği de belirtiliyor.
RİSKLİ İSE YIKILIYOR
60 günlük mühlet tebligattan sonra ya da itiraz kelam konusu ise itiraz sürecinin sona ermesinden sonra işliyor. Riskli yapı, malikleri tarafından yıktırılmamışsa, yapının idari makamlarca yıktırılacağı belirtilerek 30 günden az olmak üzere ek müddet tanınıyor. Bu mühlet sonunda da riskli yapıların maliklerince yıktırılmaması halinde, riskli yapılara elektrik, su ve doğal gaz verilmemesi ve verilen hizmetlerin durdurulması isteniyor. Riskli yapıların beşerden ve eşyadan tahliyesi ile yıktırma süreçleri, mülki amirler tarafından sağlanacak kolluk kuvveti dayanağı ile idarece yapılıyor yahut yaptırılıyor. Yıktırılamayan yapılar Bakanlıkça yahut vilayet müdürlüklerince yıkılıyor yahut yıktırılıyor. Bu yıktırmanın masraflarından malikler payları oranında sorumlu oluyor.
BAKANLIK VE BELEDİYE TESPİT VE YIKIM YAPABİLİR
Gayrimenkul Hukuku Derneği Lideri Avukat Ali Güvenç Kiraz, vatandaşın oturmadığı bir bina için de sürecine dahil olabileceğini söylüyor. Kiraz, “Mesele bir bina ağır hasarlı görüyorsunuz, ya da kolon kesiliyor şahit oluyorsunuz. Siz o binada yaşamasanız dahi durumu yönetime bildirebilirsiniz. Bu durumda ilgili belediye ya da Etraf ve Şehircilik Bakanlığı devreye girer. Evvel vatandaşa ‘risk tespiti yaptır’ der. Yapmazsa belediye ya da bakanlık risk tespitini yapar, riskli çıkması durumunda da yıkar. Oluşan masraflardan da o binada yaşayanlar sorumlu olur” diyor.
1.5 MİLYON KONUT ‘ACİL’ DÖNÜŞMELİ
Etraf ve Şehircilik Bakanlığı bilgilerine nazaran ülke genelinde 6.7 milyon riskli konut var. Bunların 1.5 milyonu acil dönüşmesi gerekenlerden oluşuyor. Bakanlık, her yıl 100 bini İstanbul olmak üzere Türkiye genelinde 300 bin konutun dönüşümünü hedefliyor. 300 bin konutun yüzde 15’inin TOKİ ve Bakanlık eliyle dönüşmesi planlanıyor.
MALİYETİ NEDİR?
İstanbul Kentsel Dönüşüm Derneği Lideri İnşaat Yüksek Mühendisi Hakan Çatalkaya, resmi olmayan ‘deprem dayanıklılık raporunun’ maliyetinin 10 daireli bir apartman için 3-4 bin lira olduğunu, risk tespitinde ise maliyetin 4-5 bin liraya kadar çıkabildiğini tabir ediyor. Binanın tabanına, fay çizgisine uzaklığına bakıldığını, beton ve demir kalitesinin alınan numunelerle test edildiğini belirten Çatalkaya, kullanılan özel bir simülasyon programıyla da risk tespitinin tamamlandığını lisana getiriyor.
Riskli binada yaşayanların aslında durumu bildiğini lakin yüzleşmek istemediğini belirten Çatalkaya şunları söylüyor: “Vatandaş konutum riskli çıkarsa çabucak yıkılır sokakta kalırım diye kaygılı. Bu yüzden öteliyor. Meğer can kaybını önlemek için daire başına 300-500 lira bütçe ayırmaları ve durumu öğrenmeleri büyük kıymet taşıyor. Ne vakit şiddetli bir sarsıntı olsa o vakit tespitler artıyor. Geçen yıl eylülde İstanbul’da olan zelzeleden sonra yaptığımız çalışmaların sonuçları riski ortaya koyuyor.
Bizim şirketimizce bakılan her 100 binanın yalnızca yüzde 10’u 2018 sarsıntı yönetmeliğine uygundu. Yüzde 10’unda çökme risk varken, kalan yüzde 80’ninde yüksek, orta ya da az riskler mevcuttu.”
Hürriyet
