Troyalılar bu köylerde yaşıyor… Troya Savaşı’nın yaşandığı Etnoköy Çıplak ve Arkeoköy Tevfikiye

0 0 5 dakika okuma süresi

Troya’nın efsaneleri yeni bir turizm anlayışıyla günümüze taşınıyor. Opet’in desteklediği projenin başrollerinde iki köy var. Antik kentin çabucak bitişiğindeki Arkeoköy’e dönüşen Tevfikiye ve Etnoköy’e dönüşen Çıplak Köyü… Troya’yı anlamak isteyenlerin bu iki köyü de gezmesi, vakit geçirmesi gerekiyor. Yapılan çalışmalarla özüne dokunulmadan baştan aşağı elden geçirilen her iki köy de proje kapsamında adeta bir açık hava müzesine dönmüş durumda. Üstelik bu köylerde buğdayıyla, pişirme tekniğiyle Troya’nın kahramanı Hektor’un da yediği ekmeğin birebirini yiyebilir, periyodun tatlısı ‘globi’yi tadabilir, Troyalıların duyduğu sesleri duyup birebir yıldızların altında tıpkı havayı soluyarak konaklayabilirsiniz. Daha da kıymetlisi bugün yaşayan Troya’yı görebilirsiniz.

‘Biz Hektorcuyuz’

“Evet, Türkler Troyalı değil tahminen lakin bir gerçek var ki Troyalılar Türk” diyor 1988’den bu yana Troya ören yerindeki hafriyatlarda misyon alan ve şu anda hafriyat başkanlığını yürüten Prof. Dr. Rüstem Aslan. Benim üzere Troya merakı, Hektor hayranlığı olanlar için can alıcı cümle akabinde geliyor: “Toprağın belleği daima çalışıyor ve bu nedenle bugün hala yaşayan bir Troya var ve bunun izlerini sürmek mümkün.” Biz de Prof. Dr. Aslan rehberliğinde başlıyoruz bu izleri sürmeye. Birinci durağımız Arkeoköy Tevfikiye. Troya Antik Kenti’ne içinden yürüyerek giriliyor. Troya 11 katmandan oluşuyor. Fakat bu köy için 12’nci katman deniyor. Bunun ne demek olduğunu köyde yürürken karşınıza bir duvarın ortasında, üzerinde antik kabartmalar ve yazılar olan bir taş çıktığında anlıyorsunuz. Köyün konutlarının büyük bir kısmının üretiminde antik kentten getirilen taşlar kullanılmış. Bugün 280 hanesinde 550 kişinin yaşadığı köyün sakinleri, arkeoloji tarihimizin başlangıç noktası olarak kabul edilen Troya’da kazıların başladığı 1870’ten bu yana çalışmış. Köydeki herkes Troya Savaşı’nı da savaşın kahramanlarını da biliyor.

Troya meskeninin nasıl olduğunu anlamak istiyorsanız Etnoköy Çıplak’taki eski taş, kerpiç, düz damlı meskenleri görmelisiniz. Konutların yapı tekniği de içindeki hayat alanları da çok benziyor

Hayriye Er, Arkeoköy Tevfikiye’de ikramlık eşya dükkânı işletiyor. Doğu’yla Batı’nın birinci büyük müsabakası olarak da görülen Troya Savaşı’nı bir elinde Hektor’un, başkasında Akhilleus’un heykelini tutarak özetliyor bize: “Kız yüzünden birbirlerine girmişler. Yıllarca savaştıktan sonra sıkılıp barış edelim demişler ancak bunlar biraz daha kurnazmış. Atın içine savaşçıları koyarak ikram etmişler ve savaşı kazanmışlar.”

Periyodun kahramanları seyir terasında

Türkler, bilhassa gençler ortasında büyük bir Hektor hayranlığı, yabancılardaysa Akhilleus’un ön planda olduğunu anlatıyor Er.
Geniş Troya Ovası’na zirveden bakan köydeki Troya Meydanı birebir vakitte bir seyir terası. Meydanda periyodun kahramanlarının (Sarpedon, Priamos, Paris, Helen, Hektor, Homeros, Akhilleus, Agememnon, Aias, Patroklos, Odysseus) büstleri var. Burası ovanın üzerinde kızıllıklar içinde batan güneşi izlemek için de en iyi nokta. Terasın çabucak altındaki köy kahvesinin bahçesine örnek bir Troya konutu yapılmış. Bu meskeni gezip sonra etrafınızdaki konutlara ve üretim tekniklerine baktığınızda birtakım gereçlerin çağdaşlaşması dışında günümüzde de değişen pek bir şey olmadığını göreceksiniz. Meydanın çabucak karşısındaki Globi Kafe’de bir Troya tatlısı olan ve peynirle yapılan globiyi tadabilir, yöreye mahsus yemekleri yiyebilirsiniz. Köyden ayrılmadan evvel meydandaki müze ve kültür-sanat merkezine de uğrayın. Konaklamak için de köyde konsept odalar sunan pansiyonlar var.

Tevfikiye’deki seyir terası

“Troya meskeninin nasıl bir mesken olduğunu anlamak istiyorsanız Çıplak Köyü’ndeki eski köy konutlarını görmeniz gerekiyor. Bu köy meskenleri taş, kerpiç ve düz dam olarak şekilleniyor. Köydeki konutların yapı tekniği de içindeki bölme ve ömür alanları da çok benzer” diyor hafriyat lideri Prof. Dr. Rüstem Aslan. Troya ile birlikte Türkiye’deki arkeolojinin doğuşunu, Osmanlı devrini ve Cumhuriyet’in izlerini köydeki ‘Arkeoloji Evi’nde ve ‘Osmanlı’dan Günümüze Lokal Tarih Evi’nde sürebilirsiniz. Troya’yla ilgili daha da bilgilenmek istiyorsanız bakmanız gereken bir öteki yer de Etnoköy Çıplak’taki meskenlerin bahçeleri. Çabucak her bahçede göreceğiniz kubbeli fırınlar Troya’dan miras. Prof. Dr. Rüstem Aslan Troya’daki yemek pişirme tekniğiyle köydeki pişirme tekniğinin birebir olduğunu söylüyor. Troya periyodunda ekilen buğdayın atalık buğday olarak köylü tarafından ekilmeye başladığını anlatan Aslan, “Ova Troyalılardan bu yana tıpkı maksatla kullanılıyor: Tarım. Tıpkı eserler birebir teknikler kullanılarak yetiştiriliyor ve pişiriliyor. Çıplak Köyü’nde tohumundan pişirilme formülüne kadar bir Troyalının yediği ekmeği yiyebilirsiniz” diyor.

Başladığından bu yana Troya kazılarında çalışan Arkeoköy Tevfikiye halkı için destan da onun karakterleri de hayatlarının ayrılmaz bir modülü.

Troyalının ekmeği, tarhanası, eriştesi

Klâsik sistemlerle köyde tarhanadan erişteye birçok eser yapılıyor. Bu eserleri ‘Yöresel Eser Üretim Evi’nde ve köy meydanındaki stantlarda bulabilirsiniz. Köy meydanındaki çeşme de kesinlikle görülmesi gereken yerler ortasında. 19’uncu yüzyıl üslubunun tipik bir örneği olan çeşmenin üretiminde Troya ören yerinden getirilen taşlar kullanılmış. Suyun hiç kesilmeden aktığı çeşme bölgedeki Osmanlı periyodu su yapıları ortasında korunarak günümüze gelen en iyi örneklerden.

Troya hafriyat lideri Prof. Dr. Rüstem Aslan

Türkiye’de bir birinci gerçekleştirildi

5 bin yıllık kültürel bir devamlılığın izlerini taşıyan Tevfikiye ‘2018 Milletlerarası Troya Yılı’nda Arkeoköy unvanını aldı. Etnoköy Çıplak’ta yürütülen çalışmalarsa bu yıl tamamlandı. Unvanı, insan üretimi kültürel öğeleri ele alan bilim kısmı olan etnografyadan geliyor.
Proje öncesi her iki köyde de anket çalışmaları yapıldı. Troya’ya ait görüşleri, beklentileri, kurs talepleri ve dayanak verecekleri mevzularda görüşleri alınan köylülere İngilizce’den pansiyonculuğa kadar birçok bahiste eğitim verildi. Her iki köydeki çalışmaları yürüten Opet’in İdare Konseyi Kurucu Üyesi Nurten Öztürk, “Troya, Büyük İskender’den Julius Sezar’a, Fatih Sultan Mehmet’ten Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e dünyaya taraf veren, tarihin seyrini değiştiren başkanlara ilham vermiş bir bölge. Bu kadar kıymetli bir noktadaki bu köylerin Troya kültür turizminden hakettikleri hissesi alması ve geçmişten bugüne getirdikleri lokal ve tarihi özelliklerinin ön plana çıkması için Arkeoköy ve Etnoköy konseptlerini oluşturduk” diyor.

Arkeoköy Tevfikiye’de ikramlık eşya satan Hayriye Er (üstte, elinde heykeller tutan), Türklerin Hektor, yabancılarınsa Akhilleus hayranı olduğunu söyleyip “Biz Hektorcuyuz” diyor. Şayet başı kalabalık değilse Homeros’un destanını bir de Hayriye Er’den dinleyin.

Birebir ova, tıpkı rahmet

Ovaya zirveden bakan Troya Antik Kenti’ni gezmeden evvel savaşın da geçtiği ovayı uzun uzun izleyin. Burası Karamenderes Nehri’nin taşıdığı alüvyonlu topraklarla oluşmuş ve bu nedenle çok verimli. Arpa, buğday, mercimek üzere Anadolu’da birinci kültüre alınan bitkilerin yetiştirildiği ovada birebir tohumlarla hala tarım yapılıyor. Troya binlerce yılda değişmiş olsa ve etrafınızda antik bir harabe görüyor olsanız da o günden bu yana değişmeyen şeyler var. Ovayla birlikte Kaz Dağları’ndan esen rüzgârla gelen kokular ve kuşların sesi hala tıpkı. Antik kentin etrafındaki meşelerde baştankaraların ötüşleri yankılanıyor. Tıpkı vaktinde Troya’da olduğu üzere…

Troya’dan günümüze uzanan efsaneler

1994’te Kızöldün tümülüsünde bulunan Polyksena Lahdi, müzenin en nadide modüllerinden. MÖ 6’ncı yüzyıla ilişkin lahdin uzun kenarlarından birinde, Troya Hükümdarı Priamos ile Kraliçe Hekabe’nin küçük kızları Polyksena’nın kurban edilmesi hadisesi betimlenmiş. Bu nedenle eser, Polyksena Lahdi olarak anılıyor. Ayrıyeten Polyksena’nın kurban edilişinin bir mezar kabartması olarak işlenmesi, Troya Savaşı’nın halk üzerindeki tesirini ve halkın kendisini Troyalı olarak benimsediğini gösteriyor. İşin enteresan yanı kızın kurban edildiğini betimleyen lahdin yani mezarın bulunduğu yere daha lahit ortada dahi yokken Kızöldün Zirvesi denmesi ve köylülerin Hıdrellez üzere günlerde burayı ziyaret yeri olarak kullanması. Hafriyat lideri Prof. Dr. Rüstem Aslan bunun, coğrafik belleğin Troya’dan günümüze taşıdığı efsanelerden biri olarak görülebileceğini söylüyor.

Troya Müzesi’nin nadide yapıtlarından olan Polyksena Lahdi’nde Troya Kralı’nın küçük kızı Polyksena’nın kurban edilmesi anlatılıyor. Lahdin bulunduğu zirveye lahit toprak altından çıkarılmadan evvel de Kızöldün Zirvesi diyen civar köyler Hıdrellez’de hala burayı
ziyaret ediyor.

11 medeniyete mesken sahipliği yaptı

UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ndeki Troya, her biri farklı bir medeniyete mesken sahipliği yapan 11 katmandan oluşuyor. Kesintisiz olarak 3 bin yıldan fazla hayatın devam ettiği Troya’daki en erken yerleşim katı MÖ 3000-2500 ile Erken Bronz Çağı’na tarihleniyor, daha sonra daima yerleşim gören Troya katmanları MÖ 85 – MS 8’inci yüzyıla tarihlenen Roma Devri ile sona eriyor. Birinci olarak 1871’de Heinrich Schliemann, daha sonra W. Dörpfeld, C. W. Blegen tarafından kazılmış olan bu görkemli arkeolojik kentte hafriyatlar hala sürüyor.