Türk sinemasının ‘en acıklı’ filmi

İSTANBUL Balmumcu’da yer alan, Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi’ne bağlı Prof. Sami Şekeroğlu Sinema TV Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde sarsıntı ve arşiv sorunu için yapılan araştırmalar raporlandı. Buna nazaran binanın ufak bir zelzelede göçme riski var. Sinemaların ve envanterin kıymetli bir kısmı arşive kayıtlı olmadığı üzere toz içinde çürümek üzere. Kayıtlı sinemaların korunması için ise binanın havalandırma ve sıcaklık şartları yetersiz. Kelam konusu problemlerin çözülmesi için merkez binanın uygunlaştırılması, gerekirse taşınması gerekiyor lakin bunun için kâfi bütçe ve takım yok.

‘BİNANIN ÇÖKME RİSKİ VAR’

Eylül 2020’de merkeze müdür olarak atanan Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi Grafik Tasarım Kısmı Lider Yardımcısı Başak Ürkmez, raporlandırma sürecine ait ayrıntıları ve talepleri şöyle anlatıyor: “Şu an bir tahlil yok. 100 bin kutu sinema var, mevcut bina şartlarında nereye götüreceğimizi, nereye koyacağımızı bilmiyoruz. Bütün üretim şirketleri, sinema tarafları birlikte karar verip bu arşivin düzgün bir yere geçirilmesi gerek zira bu binanın çökme riski var. Arşivin süreksiz olarak bir yere taşınması akabinde bina yapıldıktan sonra geri dönmesi gerek. Bu arşiv 70’lerden beri bizim okulumuzda ve kimseye vermeye niyetimiz yok. Temelinde Türkiye’nin ulusal belleği burası, biz bu belleği memleketler arası standarda getirip bütün araştırmacılara açmak istiyoruz lakin bunu nasıl yaparız, bununla ilgili şimdi bir yol haritamız yok. İnisiyatif öncelikli olarak eser sahiplerinde, ikinci değerli kısım da Kültür Bakanlığı’na ilişkin. Kelam sahibi çok fazla taraf var, rektörlük bu arşivin emanetçisi pozisyonunda. Tüm tarafların masaya oturup karar vermesi gerek.”

‘ARŞİV İÇİN BÜTÇE VE TAKIM LAZIM’

Biri sarsıntı başkası arşiv araştırma raporu olmak üzere iki rapor olduğunu hatırlatan Başak Ürkmez, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Deprem riski aslında vardı ancak binanın makul kısımlarından örnek alınmıştı. Biz de ‘Binanın bütününü kapsayan bir rapor alınmalı’ dedik. Belirli alanların sağlam olduğunu sanıyorduk lakin yeni gelen raporda binanın en ufak sarsıntıda göçme riski olduğu ortaya çıktı. İkinci raporlandırmada ise arşivin iyi durumda olmadığını belgelendirdik. Devlet arşivlerinden, İstanbul Üniversitesi’nden ve Sinema Genel Müdürlüğü’nden uzmanlar geldiler ve ‘Filmler iyi şartlarda değil, olması gereken arşiv metotları bugüne kadar kullanılmamış’ dediler. Sinemaları iyi şartlarda saklayabilmek için belli bir gruba gereksinim var. Arşivin devamlı havalandırılması, uygun ısı şartlarına sahip olması ve daima olarak denetim edilmesi küçük bir takımın yapabileceği bir şey değil. Üniversite bünyesinde altından kalkılacak bir sıkıntı değil, evvel tarafların bir ortaya gelmesi gerekiyor daha sonra önemli bir bütçe ve takım gerekiyor. Bütçenin altından rektörlüğün kalkması mümkün değil, üniversitelere verilen aşikâr bir bütçe var. Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi’ne verilen yıllık bütçenin tamamı burası için ayrılsa dahi kâfi olamayacaktır. Kültür Bakanlığı üzere ilgili yerlere müracaatlarımızı yaptık, görüşmeler yapıyoruz. İlgili tarafların bütçe konusunda hemen dayanak vermesi gerekiyor.”

YÖNETMELİK DEĞİŞTİ

1960’lı yıllarda oluşturulmaya başlanan arşiv, imkânsızlıklar ve takım yetersizliği üzere sebeplerle standartları yerine getirememeye başladı. 2019’da Handan İnci’nin rektör olarak atanması ve devrin Sinema Araştırma Merkezi Müdürü, Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi Sinema Televizyon Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Asiye Korkmaz’ın vazife mühletinin dolması eş vakitlere tekabül ediyor. Çıkan uyuşmazlıklar sonucu periyodun sinema kısmı öğretim üyeleri merkezdeki vazifelerinden istifa etti. Bir mühlet atama yapılamadı zira yönetmeliğe nazaran merkeze sadece sinema televizyon kısmından bireyler atanabilirdi. Yönetmeliğin değişmesiyle birlikte farklı kısımlardan öğretim üyelerinin merkezde misyona atanmasının önü açıldı. 8 ay evvel merkeze müdür olarak Başak Ürkmez geldi. Bunun üzerine bir öğrenci dava açarak, merkeze uzman olmayan bir kişinin atandığını belirterek atamanın iptal edilmesini istedi. Başak Ürkmez, “Söz konusu uzman olmayan şahıslardan kasıt benim. Ben grafik kısmı öğretim üyesiyim ve animasyon tarihçisiyim. Hangi münasebetle olursa olsun idareler gelir idareler sarfiyat. Kıymetli olan ve en son amacımız buranın hak ettiği milletlerarası standarda kavuşması” dedi.

TÜRKİYE’NİN SİNEMA BELLEĞİ

SİNEMA eleştirmeni/yazar Atilla Dorsay, arşivin kıymetine ait şunları söylüyor: “60’lı yılların sonunda kurulan SİNEMATEK ile birlikte temelleri atılan bir arşiv burası. Sami Şekeroğlu çok iyi bir arşivci ve binlerce sineması buldu, onardı… Türkiye’nin sinema belleği burada yatıyor. Birtakım klasikleri burada keşfettik. Sevgili Şekeroğlu, yaşlanınca bu işten çekilmek zorunda kaldı. Onun yerine gelen şahıslar bence yeniden hayli olumlu işler yaptılar lakin bir mühlet sonra her yıl birkaç sinemanın onarılması üzere işler yapılamaz oldu. Sami Şekeroğlu Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin son derece onur verici bir geçmişi olmakla birlikte bugünkü halini savunmak ya da olduğu üzere kalsın demek mümkün değil. Bu alışılmış Türkiye’de kültür sanata ayrılan bütçenin daima sonlu kalmış olmasıyla bağlantılı bir durum. Kültür Bakanlığı’nın Türkiye’nin en kıymetli sinema arşivi olan bu merkeze katiyetle el atması gerek. Bu işi yürüten Asiye Korkmaz üzere hocaların da katkıları inkâr edilmeden ve iyi niyetli olduğuna inandığım yeni yöneticilerin bir ortaya gelmesi lazım.”

Hürriyet