Meteoroloji Umum Müdüriyeti’nin (MGM) web sahifesinde UV indeksi “gün içerisinde, güneş tam tepede iken taraf yüzeyine ulaşması beklenen ve insan sıhhatine zararlı olabilecek UV radyasyon ölçüsünün, 0’dan 15’e kadar uzanan bir ölçek üzerinde sınıflandırılması” biçiminde tanımlanıyor.
1992’de Kanadalı bilim kişileri tarafından geliştirilen indeks, daha sonra Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) ve Dünya Meteoroloji Örgütü tarafından 1994’te standardize edilerek pratiğe geçmiş.
Cep telefonlarındaki hava durumu aplikasyonlarında da UV indeksine taraf veriliyor.
UVI kıymeti ne kadar yüksekse güneş ışınlarının cilde ve gözlere vereceği zarar da o kadar büyüktür ve hasar daha kısa devranda gerçekleşir.
Gün içinde UV radyasonu seviyesi değişkenlik gösterir. 12.00-14.00 saatleri arasında en yüksek seviyededir.
UV indeksi nerelerde hangi seviyelerde?
Ekvator çizgisine yakın devletler yıl boyunca gün ortasında çok yüksek UV bedellerine maruz kalabilir.
Dünya Sıhhat Örgütü’ne (WHO) nazaran, Kenya’nın başşehri Nairobi’de UV seviyesi yıl boyunca 10’un üzerindedir.
İspanya’nın Akdeniz’deki Mallorca adasında Haziran ve Temmuz aylarında UV indeksi 9’u bulur.
Akdeniz’de 9-10 noktası sık görülür.
İngiltere’de yaz aylarında sıradanda 6-7 seviyesinde seyreder. Lakin şu günlerde İngiltere’nin güneyinde kimi kesimlerde UV indeksinin 9’a kadar çıkabileceği belirtiliyor.
UV indeksi neden yüksek?
BBC Hava Durumu’ndan Matt Taylor, bu durumun yalnızca havanın bulutsuz olmasından kaynaklanmadığını söylüyor.
Taylor öteki nedenleri şöyle sıralıyor: “Yaz gündönümünü (21 Haziran, en uzun gün) şimdi geçmişte bıraktık, yani Güneş tam tepede. Başkaca kuzey yarımkürede kış ve ilkbahardaki umumi hava durumu nedeniyle ozon tabakasının haddinden fazla seviyede incelmesi laf konusu. Bir de kuzey yarımkürede son periyotlardaki kısıtlamalar nedeniyle hava kirliliği epey az. Bu da UV ışınlarının dağılmasını önlüyor.”
UV indeks bedelleri ve mealleri
MGM sahifesinde, ultraviyole indeks kıymetinin 6-7 seviyesinde olması “yüksek” UV raddesi olarak bedellendiriliyor ve bunun meali ve alınması gereken tedbirler şöyle sıralanıyor:
“İndeksin bu bedelleri orta şiddette ultraviyole radyasyonu temsil eder. Olağan cilde sahip beşerler 15 dakika kadar güneşte kalabilirler. Ama şapka ve gözlük tasarrufu şiddetle önerilir. Gayri taraftan, güneşe maruz kalacak olan burun ve kulaklar kesinlikle korunmalı, dudaklara gözetici kremler sürülmelidir.”
8-10 aralığı ise “çok yüksek” aşamaya tekabül ediyor ve şu ihtarlar yapılıyor:
“Oldukça yüksek ultraviyole radyasyonu temsil eder. Ultraviyole radyasyona maruz kalarak, muhtemel beklenen zararlar için risk faktörü bu bedellerde fazladır. 10 dakikadan daha az bir müddet güneşte kalınabilir. Şapka ve güneş gözlüğü üzere temel korunma araçlarının yanı sıra, dışarı çıkma mecburiliği olan kişiler kesinlikle gölgelerden yararlanmalı ve pantolon ile bir arada uzun kollu giyecekler tercih edilmelidir. İndeksin bu kıymetlerinde her türlü açık hava sporlarından uzak durulmalıdır.”
UV neden tehlikeli?
Sağlıklı olmak için güneşe muhtaçlığımız var. Vücudumuzun gereksinimi olan D vitamininin büyük kısmı güneş ışınları vasıtasıyla deri tarafından karşılanır.
Lakin UV ışınlarına fazla maruz kalmak bilhassa açık tenlilerde güneş yanığına yol açar. Bu ise tek risk değildir. Mütehassıslar çok UV radyasyonunun cilt kanseri ve göz kataraktına yol açtığını söylüyor.
Bu nedenle günün en sıcak saatlerinde vücudu ince giysiler, güneş kremi, şapka ve güneş gözlükleri ile korumak gerekiyor.
Ayrıyeten cilde ulaşan UV ölçüsünün günlük hava sıcaklığı ile pek ilgisi olmadığı, nisan ayında açık ve hafif rüzgarlı bir gündeki UV seviyesinin ağustostaki sıcak bir gündeki ile tıpkı seviyede olabileceğine dikkat çekiliyor.
BBC Hava Durumu’ndan Helen Willetts, “Cildiniz 30 aşamada de 20 kademede de birebir süratle yanabilir. Bulutlu günlerde de UV ışınları ince bulutlardan nüfuz eder ve hava size güneşli gelmese de hala yanabilirsiniz” diye uyarıyor.
UV’den nasıl korunuruz?
Güneşin cilde zarar vermesini önlemek için yüksek faktörlü bir güneş kremini sistemli aralıklarla sürmek gerekir. Bilhassa açık tenliler için bu daha fazla muteberdir.
Ayrıyeten güneşin tam tepede olduğu öğlen saatlerinde dışarı çıkmak tercih edilmemelidir.
Güneş gözlüğü takmak da gözleri korumak açısından ehemmiyet taşır. Mütehassıslar, UV ışınlarına maruz kalmanın katarakt, kanser ve kar körlüğü üzere önemli rahatsızlıklarla kontağına dikkat çekiyor.
Hürriyet
