Profesyonel bir gazeteci olarak yakın vakitte yeni bir işe başvurdum. İşe alım sürecinin birinci basamağında ise yayıncı, konutta çevrimiçi olarak bana bir dizi kolay oyun oynattı.
Oyunlar ortasında iki kutudaki noktaların sayısını süratlice saymak, para kazanmak için bir balonu patlatmadan şişirmek ve hisleri yüz tabirleriyle eşleştirmek vardı.
Sonra bir yapay zeka yazılımı kişiliğimi kıymetlendirdi. Hiçbir insanın sonucuna karışamadığı bu kıymetlendirme sonucunda da testi ya geçtim ya da kaldım.
Lakin ben şunu merak ediyorum: Bir bilgisayarın iş müracaatınızı kabul etmesi yahut reddetmesi adil mi?
O halde yapay zekayla işe alımın süratle büyüyen dünyasına beğenilen geldiniz!
Yapay zeka işe alım uzmanları tarafından 10 yıldır kullanılsa da, teknoloji son yıllarda büyük ölçüde gelişti. Covid-19’un herkesi konuta kapattığı günlerde süratli sonuçları sayesinde de oldukça ilgi gördü.
Beni üstteki teste tabi tutan yapay zeka yazılımı, Pymetrics isimli New York merkezli bir firma tarafından üretildi.
Sorular ve onlara vereceğiniz cevaplar, iş arayanın kişiliğinin ve zekasının çeşitli istikametlerini, risk toleransını ve durumlara ne kadar süratli reaksiyon verdiğini pahalandırmak için tasarlandı. Ya da Pymetrics şirketinin dediği üzere, “bilişsel ve duygusal özellikleri yalnızca 25 dakikada adil ve hakikat bir biçimde ölçebilmek” için.
Bu yapay zeka yazılım McDonald’s, JP Morgan bankası, muhasebe firması PWC ve besin kümesi Kraft Heinz üzere birtakım çokuluslu şirketlerin birinci işe alım süreçlerinde kullanılmakta. Bu testi geçmeniz durumunda bir insan kaynakları uzmanı ile görüşebiliyorsunuz.
Hedef daha büyük bir havuza sahip olmak
Pymetrics’in kurucusu Frida Polli, kelam konusu yapay zeka uygulamasının, firmaların çok daha geniş bir müracaat havuzuna sahip olmak ve adayların hangilerinin o işte daha başarılı olacağına dair fikir edinmek maksatlı olduğunu söylüyor.
Herkesin maksadının yanlışsız iş ya da hakikat emekçi olduğunu söyleyen Polli, yapay zeka sistemlerini makul kullanmanın herkesin faydasına olduğunu lisana getiriyor.
Utah merkezli HireVue da öbür bir yapay zeka işe alım yazılım sağlayıcısı. Mülakatlardaki ses ve imgeyi kaydeden yazılım, sesi deşifre ederek metne dönüştürüyor. Akabinde ise algoritma “biz” yerine “ben” kullanımlarını takım çalışması için tahlil ediyor.
İşe alım şirketi, HireVue’nun mülakatları gerçekleştirip adayları reddetme müsaadesi sunabiliyor. Ya da insan kaynakları uzmanları, yazılıml aracılığıyla kendileri bir görüşme gerçekleştirebiliyor.
HireVue, Eylül 2019 prestijiyle yüzde 20’si yapay zeka yazılımı ile olmak üzere toplamda 12 milyon mülakat gerçekleştirildiğini söylüyor. Yüzde 80’lik öbür kısımdaki mülakatlar ise bir insan görüşmeciyle yapıldı. Toplam görüşme sayısı 2021’de ise birebir görüşme oranlarıyla 19 milyona yükseldi.
Birinci olarak 2016’da bu hizmeti sunmaya başlayan HireVue’nin kullanıcılarından birisi de seyahat şirketi Sabre.
Daha mı tarafsız?
Bunlarla birlikte 2019’da yayımlanan bir rapor, yapay zeka yazılımlarının işe alımdaki kullanımının 2029’dan evvel bölüm işlerinin yüzde 16’sının yerini alacağını bildiriyor.
HireVue CEO’su Kevin Parker, yapay zekanın bir insan mülakatçıdan daha tarafsız olduğunu söylüyor:
“İşe alımlarda adil bir sürece sahip olma isteği var. Yapay zeka yazılımları da tüm bu adayların çok dengeli bir halde kıymetlendirilmesine yardımcı olabiliyor.”
Pymetrics ayrıyeten, sistemlerinin daha fazla adalet sağladığını ve “her algoritmanın önyargı için titizlikle test edildiğini” söylüyor. Polli yazılımın, şirketlere özgeçmişler konusunda güvenmekten daha iyi olduğunu belirtiyor:
“Bir özgeçmiş kişinin işini yapabilmesi için bilmesi gereken marifetleri (hard-skill) hakkında bilgi verebilir. Lakin araştırma ve sağduyu bize, hakikat alışkanlıklar, irtibat marifetleri ve toplumsal zerafet üzere gibi marifetlerin (soft-skill) de iş başarısına katkıda bulunduğunu söylüyor.”
Amazon, yapay zeka yazılımını hurdaya çıkardı
Pekala, yapay zeka yazılımları ile işe alım, tasa duyulacak bir şey değil mi?
Online perakende devi Amazon, 2018’de bayan adayları dezavantajlı kıldığı için işe alımda kullandığı sistemden vazgeçtiğini bildirildi.
Reuters haber ajansında, Amazon’un yapay zeka sisteminin erkek adayların daha tercih edilebilir bulduğuna yönelik bir haber yer aldı. Bunun sebebi olarak da erkek özgeçmişlerinde teknoloji sanayisi tecrübesinin daha sık yer alması gösterildi. Amazon ise bahse ait yorum yapmayı reddetti.
‘İskoç aksanı ve alışılmadık sözler zorluk yaratıyor’
İngiltere’deki iş psikolojisi danışmanlığı üzerine çalışan Pearn Kandola’dan James Meachin iş alımı uzmanlarından birisi. Meachin, yapay zeka sistemlerinin hala kimi zorlukları olduğundan bahsediyor:
“Adayları yapay zeka ile seçmenin birinci adımı söylediklerini yahut yazdıklarını gerçek bir biçimde ayrıştırmaktır. Google, Amazon ve Apple’ın ses asistanları da bunu yapabiliyor ancak insanların ne dediğini yüzde yüz bir biçimde anlamıyor. Mesela İskoç aksanları, alışılmadık sözler ve tabirler zorluk teşkil edebiliyor.
“Yapay zeka sistemi söylenenleri gerçek bir biçimde yazabildi diyelim; ikinci ve daha büyük zorluk bu sözlerde yatan manası, nüansı, bağlamı tespit edebilmektir. Yapay zeka sistemleri bunu anlamayabilir. Bunun bilakis bir insan, sohbetin neye karşılık geldiğini net bir biçimde anlayabilir.”
‘Zorlu testler olmazsa bayanlar ve beyaz olmayanlar gözden kaçacak’
Oxford Üniversitesi’nde yapay zeka alanında uzman bir araştırma vazifelisi Prof. Sandra Wachter ise “Eğer ki, beşerler işe alımda yapay zeka kullanmanın yalnızca yararlarından kelam ederse bu beni hayli endişelendirir” diyor.
Prof. Wachter kelamlarına şöyle açıklık getiriyor:
“Makine tahsili birebir temel üzerinde çalışır: Bir sürü veriyi gözden geçirir, kalıplar ve benzerlikler bulur.
“Yani işe alımlarda da sahip olduğunuz datalar, geçmiş başarılı adaylara bakmaktır. Geçmişteki zirve takımlarınız kimlerdi, geçmişte Oxford profesörleri kimlerdi? Bu durumlarda algoritmalar daima daha fazla erkek seçecektir.
“Risk şu ki, şiddetli testler olmazsa, bayanlar ve beyaz olmayan beşerler gözden kaçacaktır.”
Prof. Wachter geçtiğimiz yıl, şirketlerin ve başka kuruluşların sırf işe alımları için değil, tüm ticari operasyonlarında kullanılan yapay zeka sistemlerinde önyargılı olmaktan kaçınmak ismine bir makale kaleme aldı. Daha sonra ise tahlil teklifleri Amazon tarafından kabul edildi.
İş ilanı yazan ya da adayı kendi bulan yazılımlar da var
Bunlarla birlikte, işe alım bölümünde yapay zeka yazılımların kullanıldığı öteki alanlar da var.
Seattle merkezli Textio, kapsayıcı bir lisana sahip, çok daha geniş bir kitleye hitap edebilecek iş ilanları yazmak üzere bir yazılım hizmeti sunuyor.
Dünya Bankası’ndan Dropbox, Spotify ve Tesco’ya kadar pek çok şirket tarafından bu yazılım kullanılıyor.
Bir de potansiyel iş adayları için internette gezinen Los Angeles merkezli Korn Ferry var. Bu yazılımla şirketler adayların kendilerine başvurmak yerine, hakikat adayları proaktif bir süreçle kendileri bulabiliyor.
Pekala ya benim yapay zeka iş görüşmem ne oldu? Bir beşerle yapılacak mülakata çağrılmadım. Yeniden de bu durum için birini arayıp aramadıklarını kim bilir?
Hürriyet
