Bunun en kolay örneği olarak arama motorlarını gösterebiliriz. Google üzere arama motorları bizi bilgiye ulaştırırken tıpkı vakitte da öğrenmeye ve kendini geliştirmeye devam ediyor. Taşınabilir telefonlardaki sesli asistanlar, arama motorları insanların konuştuğu lisanları kullanıyor ve bu alanda giderek kendini geliştirmeye çabalıyor. Bağlantıya girdiğimiz makinalar Doğal Lisan Sürece (NLP) denilen bir yapay zekâ kullanıyor. Böylece makinalar kullanılan lisanı öğreniyor ve beşerle irtibata geçebiliyor. Bu hafta Çinli arama motoru Baidu’da NLP ile ilgili birkaç yeni eseri piyasaya sürdü. Bu gelişmelerin hızlanmasındaki hedefse yeniden teknoloji alanında ABD ile olan yapay zekâ yarışında ortayı bir ölçü daha kapatabilmek. Çünkü tüm bu datalar ileride farklı aygıtların, robotların beşerlerle ve ortalarındaki bağlantısında de kullanılacak.
Pek çok mevzuda süratli ilerleme gösteren yapay zekâ, lisan konusunda hâlâ çok eksiksiz değil. Kullandığımız sesli asistanlara veya arama motoruna bize mantıklı gelen pek çok soru yönelttiğimizde her vakit gerçek karşılığı alamayabiliyoruz. Örneğin; “susadım” dersem yanımda bir insan varsa bana muhtemelen su verir fakat telefonunuz veyahut bir arama motoru su, susamak, susam üzere ilgili olabilecek mevzuları karşımıza çıkartır. En makûs ihtimalle de “ne söylediğini anlayamadım” üzere bir karşılık verir. Şimdi benimle empati kuramadığından ne isteyebileceğimi anlayamaz. Halbuki bir çocuk bile “susadım” dediğimde bana su içmemi söyleyebilecek kadar lisana hakimdir.
Buradaki zorluk tıpkı ihtiyaçları yaşamayan, empati kuramayan bir objeye hislerin söz biçimi de olan bir lisan öğretmektir. Küçük bir çocuk yaklaşık 15 milyon söz duyarak lisanı öğrenirken makinanın bunu öğrenmesi için bu sayının yaklaşık 5 katı fazla dataya gereksinimi olmasıdır. Mevzu sıkıntı üzere görünse de makinelere daha iyi öğretme yolları bulamayacağımız manasına gelmiyor.
Yapay zekâyı hakikat eğitiyor muyuz?
Yapay zekâya ne öğretirsek onu öğreniyor demek çok da yanlış olmaz. Birileri, neleri öğrenmesi gerektiğini kodluyor, yapay zekâ bizim ona sunduğumuz milyonlarca data ile öğrenmesi gerekeni öğreniyor. Şimdi gerek lisan gerek yüz tanımada istenilen muvaffakiyete ulaşılmış değil. Tahminen de biz iyi öğretemiyoruzdur. Şu ana kadar yapılan çalışmalar muhtemel bir hatalı tespitinde yapay zekâya kendi önyargılarımızı da aktardığımızı gösteriyor. İşin berbatı onu makus kullanım için de programlıyoruz. En büyük tehlike ise “Deepfake” olarak görülüyor. Akabinde gibisi bir diğer tehlike olan palavra haberler geliyor. Bilhassa Covid 19 devrinde palavra haberlerin yayılma suratı “infodemik” teriminin gündem olmasına neden oldu. Elbette bu bilgi kirliliğinin büyük çoğunluğu yeniden insan elinden çıktı lakin bir kısmı da makinelerce üretildi. Küresel sıhhat, ulusal güvenlik üzere alanlarda geçersiz imaj, ses ve içeriklerin önünü kesmek ise tekrar biz insanlara düşüyor. Lakin insanın içinde bulunan iyi ve makus varken ve bizler daha buna tahlil bulamıyorken makinelere nasıl öğreteceğimiz de muamma.
İleride otonom araçlarda, hayatımızın içinde olacak çeşitli robotlarda kullanılacak olan sistemlerin yüzde 100 inançlı olabilmesi değerli. Aksi halde global bir krizin oluşması, insan hayatının riske girmesi an problemi olabilir. Yalnızca bunlar düşünüldüğünde dahi yapay zekânın iyi mi yoksa berbat mü olduğuna kesin bir lisanla karşılık vermek sıkıntı. Yeniden de bilim insanları sayesinde iyinin ağır basacağı ümidini taşıyoruz.
Serap TORUN
twitter.com/seraptorun73
Hürriyet
