Bodrum’daki konutunda görüştüğümüz Bülent Eczacıbaşı Türkiye’nin üretim gücü, ıslahat ve kriz tecrübeleri ile birlikte, şartların gerektirdiği ekonomik siyasetleri izlemesi halinde iktisatta iyileşmelerin kısa müddette sağlanabileceğini belirtti.
İşte Bülent Eczacıbaşı’na sorularım ve karşılıkları…
Dünyayı uzun müddettir tesiri altına alan pandemi sürecindeyiz. Türkiye krizlere alışık bir ülke. Nasıl bir periyot geçirdik?
Salgın, benzerini daha evvel yaşamadığımız bir tecrübe oldu. Büyük kayıplar yaşandı, acılar çekildi. Güç bir periyottan geçiyoruz. Gelişmiş ülkeler, salgının birinci devrinde yaşadıkları kararsızlıktan süratle çıkarak, kusurlarından öğrenerek, tedavi protokollerini iyileştirmede ve aşı konusunda öbür ülkelere kıyasla süratli yol aldılar. Bu ülkelerde bugün salgın büyük ölçüde denetim altına alınmış görünüyor. Bu durumun ne kadar kalıcı olacağı, uygulanan tedbirlere dair disipline ve virüsün mümkün yeni varyantlarının niteliğine bağlı olacak.
OLUMLU KATKI SAĞLAR
Ülkemizde hadiseler ilkbahar aylarında rekor seviyelere ulaşmıştı. Alınan tam kapanma tedbirleri ve uygulanmaya başlanan aşılarla bugün umut veren bir periyoda girdiğimizi görüyoruz. Günde 1 milyon kişiyi aşan aşılamalar devam ederse, toplu bağışıklık hududuna kısa vakitte ulaşabileceğiz. Dünyanın her coğrafyasında salgına karşı kalıcı bir zafer elde edilemedikçe, işimiz kolay olmayacak. Aşılanma olağana geri dönüşü de beraberinde getireceği için iktisada de olumlu katkı sağlayacaktır. Avrupa ile ticaretimizin önümüzdeki devirde nasıl gelişeceği, ithalat-ihracat istikrarımız ve turizm alanındaki bu yılki performansımız üzere ögeler da ekonomimiz üzerinde belirleyici olacak. İnsanların olağana dönme motivasyonunun güçlü olduğunu düşünüyorum ve önümüzdeki devrin her alanda bir iyileşme periyodu olmasını umuyorum.
Türkiye’nin son ekonomik dataları, bilhassa de büyümedeki olumluluk dikkat cazip. Sizce genel ekonomik durumumuz ne durumda, eksiklerimiz var mı? Bundan sonraki süreçte atılması gereken adımlar neler olmalı?
Türkiye, 2010’lu yılların birinci yarısına kadar ‘dünyanın parlayan yıldızı’ sıfatına layık görülecek kadar olumlu bir ekonomik performans sergiledi. Dünyada yatırımcıların gözdesi oldu. Sonra bir bozulma süreci yaşadık, 15 Temmuz’daki darbe teşebbüsü bu süreçte istikrarları daha da bozan bir dönüm noktası oldu. Fakat, bozulan istikrarları tekrar düzeltebiliriz. Geçmişte nasıl yapmışsak yeniden yapabiliriz. Islahat tecrübemiz var, kriz tecrübemiz var. Türkiye küçümsenemeyecek bir üretim gücüne sahip, içinde bulunduğumuz şartların gerektirdiği ekonomik siyasetler izlenirse iktisatta iyileşmelerin kısa müddette sağlanması mümkün. İş hayatında 50 yıla yakın bir geçmişim ve tecrübem var, bunun çok örneklerini gördüm.
ÜRETİM İHRACAT ARTMALI
Olumlu büyüme oranlarının bu güç devirde elde edilmiş olması elbette çok olumlu. Lakin bu büyümenin büyük ölçüde kredi genişlemesiyle elde edilmiş olduğunu unutmayalım. Sürdürülebilir kalkınma için, istihdam ve verimlilik artışına dayalı büyümeyi sağlamak zorundayız. İthalatı kısıtlamaya çalışmaktan vazgeçip, üretimi ve ihracatı artırmalıyız. Bunun için de, yatırım ikliminin iyileştirilmesi gerekiyor. Yatırım iklimini iyileştirmenin olmazsa olmaz şartları hukuk ıslahatı, eğitim ıslahatı ve Türk parasının paha kaybının önlenmesidir. Türkiye geçmişte yüksek enflasyondan çok ziyan gördü. Tıpkı sürece girmekten kesinlikle kaçınmalıyız.
KARARLILIKLA UYGULANMALI
Yapılması gerekenlere yönelik teklifim, ıslahatların eksiksiz planlanması ve kararlılıkla uygulanmasıdır. Kamu idaresi ıslahatı kesinlikle öncelikle ele alınmalıdır. TÜSİAD Liderinin geçtiğimiz günlerde değinmiş olduğu ‘kurumsuzlaşma’ vurgusunun da bununla ilgili olduğunu düşünüyorum. Sağlıklı bir kamu ve toplum sistemi lakin sağlam kurumların işleyişiyle mümkün olabilir. Geçmişte ıslahatların yapıldığı periyotlarda ıslahat programlarının eksiklikleri, tam ve kalıcı muvaffakiyet elde edilmesini engelledi. Örneğin Özal periyodunda çok kıymetli ıslahatlarla piyasa iktisadına ahenk açısından pek çok şey yapıldı, lakin para siyasetlerinde ıslahat yapılmadı. Sonuç olarak Türkiye yıllarca enflasyon sorunu yaşamaya devam etti. Lakin 2000’li yıllarda TCMB bağımsızlığı gerçekleştirilince enflasyonla çabada muvaffakiyet elde edildi. 2000’li yılların başlarında AB’ye ahenk ıslahatları kapsamında da çok kıymetli şeyler yapıldı, ancak gerçek manada kapsamlı bir eğitim ıslahatına ne yazık ki bir türlü sıra gelmedi.
Dünya siyasetindeki dalgalanmalara paralel ekonomiler üzerinden yürütülen savaşlar da dikkat cazibeli. “İşim Gücüm Budur Benim” isimli kitabınızda da bu tartışmaya epey geniş yer ayırmıştınız. Bu cephede avantajlarımız ve dezavantajlarımız neler?
Bulunduğumuz coğrafya, verimli topraklarımız, iklim, nitelikli insan kaynağımız ve üretme gücümüz aklıma öncelikle gelen avantajlarımızdan yalnızca kimileri… Dezavantaj ya da gelişmeye açık alanlarımız da elbette var. Kapalı iktisat ortamında büyümüş ve gelişmiş olan endüstrimizin inovasyon gücünün en büyük gelişme alanımız olduğunu düşünüyorum. AR-GE’ye ayrılan kaynaklar geçmişe kıyasla değerli ölçüde artmış olsa da, hala gelişmiş ülkelerin gerisindedir. Katma bedeli yüksek, yenilikçi eserlerle rekabet edebilmek için inovasyon kültürümüzü geliştirmemiz gerekiyor. Bu mevzuda, iş dünyasının temsilcileri olarak bizler de özeleştirimizi yapmalıyız.
Endüstrimizin rekabet gücünün artırılması için yeni bir ekonomik kalkınma modelini benimsememizin değerli olduğuna inanıyorum. Artık görüyoruz ki, daima cari açık vermeye ve dışarıdan borçlanarak büyümeye dayanan ekonomik model, sürdürülebilir değil. İhracatı, yaratacağı dünya markaları ve yüksek katma bedelli eserlerle itici güç haline getirecek yeni bir ekonomik model, Türkiye’nin erişebileceği bir gayedir.
Eczacıbaşı Topluluğu son yıllarda hem Türkiye hem de yurtdışında değerli yatırımlar yaptı. Büyüme süreciniz ve perspektifiniz devam ediyor mu?
TEDBİRLER İÇEREN PLAN
Eczacıbaşı Topluluğu olarak, dijital dönüşümü odak noktasına alan bir strateji ile ilerliyoruz. Önümüzdeki periyotta, farklı iş kollarımızda uzun vadeli büyümemizi destekleyecek yatırımlara da devam edeceğiz. Öncesinde olduğu üzere, koronavirüs salgını sonrası ekonomik dinamikleri tüketici davranışları belirleyecek. Bu nedenle, portföyümüzde tüketicilerin sıhhat ve hijyen muhtaçlığına karşılık veren eserlerimizin yükünün da artmasını hedefliyoruz. Dünyadaki gelişmelerin iş kollarımız üzerindeki mümkün tesirlerini dikkate alan, büyüme tezi olan, lakin muhtemel aksiliklere karşı da tedbirler içeren bir planımız var.
Bülent Eczacıbaşı pandemi devrinde ne yaptı? Siz de uzaktan çalıştınız mı? Süreci nasıl yönettiniz?
Topluluğumuz teknolojinin sunduğu bütün imkanları iş süreçlerinde kullanmada epey tutkulu bir insan kaynağına sahip, bu açıdan şanslıyız. Yıllardır esnek çalışma, ofis dışı ortamlarda çalışma; taşınabilir aygıtlarla her türlü şirket malzemesine erişim; e-imza ve başka onay süreçlerini kullanıyorduk. Böylelikle, salgının dikte ettiği şartlara nazaran iş akışlarımızı süratle adapte edebildik. Ben de, topluluğumuzda vazife yapan arkadaşlarımız da salgının seyrine nazaran, işimizin gerektirdiği bir tertipte ofislerimizden ya da konutlarımızdan çalıştık. Topluluğumuz içinde aldığımız inanılmaz tedbirlerin yanı sıra, ülkemizin salgın ile gayretine de takviye verdik. Gayretlerimiz bugün de devam ediyor.
FOTOĞRAFÇILIĞIN SONUNU YAPAY ZEKA GETİREBİLİR
İki tutkunuz bilinir. Biri binicilik başkası fotoğraf… Görüntülerin teknolojik olarak revaçta olduğu platformlar üzerinden çok izlendiği bir devir geçiriyoruz. Fotoğraf sizce önümüzdeki periyotta yeniden hayatımızda olmayı sürdürecek mi?
Evet, binicilik tutkumun ilkokul yıllarıma, fotoğrafçılığın ise üniversite yıllarıma kadar gerilere giden geçmişi vardır. İkisinin ortak noktası her yaşta yapılabilmesidir. Lakin yıllar içinde biniciliğin biçimi ve yoğunluğu mecburî olarak değişiyor; mani atlama yarışlarına girmenin aşikâr bir yaşta sonu geliyor. Görüntünün yaygınlaşmasının fotoğrafın geleceğini tehdit ettiğini düşünmüyorum; fotoğraf ve filmcilik, sinema, görüntü daima yan yana gelişerek bugünlere geldi. Bildiğimiz manada fotoğrafçılığın sonunu getirebilecek olan gelişme yapay zekâ teknolojilerinden ortaya çıkabilir. Bugün artık hiç fotoğraf çekme zahmetine girmeden bilgisayar ekranının başında istediğiniz manzarayı üretebiliyorsunuz. Yapay zekâ bunu bizden daha iyi yapabilecektir, birçok işi bizden daha iyi yapacağı üzere. Natürel bizden daha iyi at binen robotlar da çıkabilir! Kendimize yeni tutkular bulmamız gerekecek…
?
KORONAVİRÜSE KARŞI TAHLİLLER SÜRATLİYDİ
Bu kadar araştırmalara, yüksek teknolojilere karşın, koronavirüsün ilacının hala bulunamamasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Uzayda ömrü konuştuğumuz bir yüzyılda dünyada vaktimiz daralıyor mu?
Tıp ve eczacılık dünyasının koronavirüs salgını ile gayrette hayli süratli tahliller bulduğunu düşünüyorum. Virüsün çok kısa müddette gen haritası çıkartıldı, birden fazla aşı hızla geliştirildi ve uygulandı; tedavi protokolleri virüsü tanıdıkça daima güncellendi ve daha tesirli hale getirildi… İlaç konusunda da son derece umut veren gelişmeler olduğuna dair haberler okuyoruz.
FELAKET BİLANÇOSU
Dünyada vaktimizin daraldığı konusuna gelince… Tüketim alışkanlıklarımız bu formda devam ederse, dünyayı daha yaşanmaz bir hale getireceğimiz öngörüsüne ben de katılıyorum. İklim değişikliğinin yarattığı tabiat felaketlerinin bilançosu giderek ağırlaşıyor. Bugün, içinde yerkürenin geleceği ile ilgili samimi bir tasanın bulunmadığı bir globalleşmenin sürdürülebilir olamayacağını görüyoruz. Geçmişin özeleştirisini yaparak, tabiata karşı sorumlu bir bedel zinciri kurgulamalıyız. Hepimiz için, kurulmakta olan hem yeşil, hem de dijital ortak milletlerarası pazarın vakit kaybetmeden bir modülü olmak bir seçenek olmaktan çıkıyor, bir gereklilik halini alıyor.
Hürriyet
