Tarihi o kadar eski ki bölgedeki birinci Hıristiyanların temel din öğretilerinin gerçekleştirildiği en büyük merkezlerden biri olan Belha Manastırı, Özkonak’ta… Tarihçilere nazaran Belha Manastırı Kapadokya bölgesinde Hıristiyanlık eğitimi verilen birinci yer. O yüzden tarihi bakımdan çok kıymetli bir yerleşim yeri Özkonak. Yalnızca manastır değil, Kapadokya’da birçok yerde olan yeraltı kentlerinin en değerlilerinden biri de Özkonak’ta.
Büyük bir tarihi buluş
Özkonaklı bir çiftçi, 1972’de bahçesini sularken suyun devamlı bir yerlere sızdığını fark edip kazmaya başlar. Aramaya eserlerini sakladığı ve soğuk hava deposu olarak kullandığı kaya oyma mağarayı köşe bucak incelemekle devam eder. Bu köylü sonunda büyük bir tarihi buluş gerçekleştirir. Belediyenin çalışmaları sonucu dört katı temizlenen yeraltı kenti 1992’de kamulaştırılarak Turizm Bakanlığı’na devredildi ve ziyarete açıldı. Ne vakit yapıldığı kesin olarak bilinmeyen Özkonak Yeraltı Kenti farklı bir mimari yapıya sahip. İçinde gezintiye çıktığınızda adeta farklı bir galaksideymişçesine kendinizi kaptırabilirsiniz. 19 katlı Özkonak Yeraltı Şehri’nin günümüzde yalnızca üç katı gezilebiliyor. Öbür katlar ya temizlenmemiş ya da göçük altında kalmış.
Saklı geçitler ve odalar
Bölgedeki yeraltı kentlerinin birçoklarında olmayıp da Özkonak Yeraltı Şehri’nde rastlayabileceğiniz özelliklerden biri de sürgü taşları. Sürgü taşlarının emeli yeraltı kentine giriş çıkışı denetim etmek, taarruz anında sürgü taşlarını kapatarak düşmanın içeri girmesini engellemek. Özkonak’ta öteki yeraltı kentlerinden farklı olarak kullanılan sürgü taşlarının üzerinde ok ve mızrak atma delikleri ve düşmana kızgın yağ dökme yerleri var. Yeraltı kenti birçok zımnî kısım, bâtın geçit ve odalar da barındırıyor. Bu yeraltı kentinde hala çözülememiş sırlar da var. Hem dışarıyla hem de katlar ortasında haberleşmeyi sağlayan ve 5-10 santimetre ortasında değişen dar ve uzun deliklerin, gözle görülemeyecek kadar ince oyulmuş kılcal hava bacalarının nasıl yapıldığı ve hava geçirgenliğinin nasıl sağlandığı hala bilinmiyor.
Yeraltı kentinde ayrıyeten sekiz su kuyusu, üç havalandırma bacası, dört mezar odası ve tek bir kişinin ilerleyebileceği dar tünellerle hapishane yahut zindan olarak kullanıldığı düşünülen basık tavanlı karanlık odalar da bulunuyor. Anadolu’da 4’üncü yüzyıldan sonra Roma baskısından kaçan birinci Hıristiyanların ağırlaşmaya başladığı Kapadokya’da din eğitiminin verildiği birinci merkez olan Belha Manastırı kız ve erkeklerin farklı yerlerde dini eğitimden geçirildikleri bir okul. Belha Manastırı da, görkemli yapısıyla bölgede değerli bir turizm potansiyeli oluşturmasına rağmen, hala tam manasıyla keşfedilmiş değil.
Vefat bile ayıramamış
Birinci Hıristiyanların temel din öğretilerinin gerçekleştirildiği en büyük merkezlerden biri olan Belha Manastırı epey değerli bir kültür mirası olmasına karşın bugün harap durumda. Söylenenlere nazaran manastırın şurası olduğu yerde konuşlanan kabile reisinin hoş kızı Belha’ya, ayazma suyunda yıkandığı esnada Ziyaret Dağı’nın reisi aşkını ilan etmiş. Belha başta kaçsa da vakit geçtikçe birbirlerini sevmişler.
Belha’yla evlenmek isteyenlerin sayısı artınca kabile reisi müsabaka düzenlemiş. Müsabakada Belha’ya âşık reisle Aliyli Beyefendi karşı karşıya gelmiş. Sevdiğine ok yöneldiğini gören Belha, sarayın balkonundan kendini atarak onu kurtarmak istemiş lakin ikisi de tıpkı okun kurbanı olmuş. Belha’nın babası, Ziyaret Dağı reisiyle Belha’nın sarayın bahçesine gömülmesini emretmiş. Böylelikle iki sevgiliyi vefat bile ayıramamış.
Her konut bir sanat yapıtı
Özkonak 60 yıl evvel Genezin ve Ortaköy isimli iki köyün birleşmesiyle kasaba olmuş. Malazgirt Savaşı’ndan sonra Türkler Anadolu’ya yerleşirken Genezin ve yakınındaki Göynük, Rumlar ile Ermenilerin yaşadığı iki köymüş. İkisinin ortasına göçebe Türkmenler yerleşmiş ve Ortaköy kurulmuş. Bir müddet sonra da Genezin ile Ortaköy birleşip Özkonak ismini almış. Meskenlerin çabucak hepsinin altında ahır, samanlık, kiler, kış odası, tandır odası üzere değişik gayelerle kullanılan kayadan oyma odalar var. Ermeni taş ustaları sayesinde köydeki eski meskenlerin hepsi birer sanat yapıtı. Kemerli konutların dış duvarları, bilhassa kapı ve cam kenarları süslemelerle kaplı.
Hürriyet
