Kovid-19 salgınının akabinde dünya ekonomilerinde büyük bir bilinmeyen hakim olurken kıymetini en çok artıran para ünitelerinden biri Bitcoin oldu. 2020’nin mart ayında 4 bin dolar civarında süreç gören Bitcoin, yeni yılın birinci günlerindeyse 40 bin dolar sonuna yaklaşmış bulunuyor.
Kripto paraların kıymetindeki artış, kripto ve dijital paraların geleceği ile ilgili soruları tekrar akıllara getirirken, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Lideri Naci Ağbal’ın geçen haftalarda Merkez’in dijital para çalışması ile ilgili olarak, “Şu anda bu projenin kavramsal ispat etabı tamamlanmış durumda. 2021 yılının ikinci yarısında ise pilot testlere başlamayı hedefliyoruz.” açıklaması gündemin ön sıralarındaki yerini almıştı.
“Kripto paralar merkeziyetsiz, dijital paralar ise merkezi dijital finansal varlıklardır”
Son devirde çok fazla tartışılan mevzuya dair açıklamalarda bulunan Erdamar, dijital para ve kripto para ortasında bir ayrım olduğuna işaret ederek şunları söyledi:
“Öncelikle, kripto para ve dijital para ayrımıyla başlayalım dilerseniz. Alışkın olduğumuz biçimiyle ‘para’, merkez bankaları tarafından üretilen ve arzı merkez bankalarının inhisarında olan bir finansal varlıktır. 2008 yılından itibaren Blockchain Teknolojisi, motamot internetin haberleşme araçlarında yarattığı üzere bir devrimsel dijital dönüşümü, öncelikle finans ve para dünyası için sağlamıştır. Bu teknolojisi sayesinde üzerinde bir topluluğun kıymetli olduğuna hemfikir olduğu her varlık, dijital dünyada bir para üzere takas edilebilen, alım satımı yapılabilen, münasebetiyle piyasası dizayn edilebilen bir hale getirilebilmektedir.
Bu piyasalarda süreç gören dijital finansal varlıklardan üretimine dileyen herkesin donanımsal, yazılımsal ve finansal yükümlülükleri yerine getirerek ortak olabildiklerine ‘kripto para’ diyoruz. Öte yandan kripto paralardan feyz alınarak, dileyen herkes yerine, muhakkak sayıda firmanın ya da merkez bankası üzere tek bir kurumun üzerinde tam ya da kısmi denetimi bulunan, piyasaları da yalnızca bu yetkili kuruluşlarca düzenlenenlere de ‘dijital para’ diyoruz. Özetle, kripto paralar kamuya mal olmuş yani merkeziyetsiz, dijital paralar ise kurumlara mal olmuş yani merkezi dijital finansal varlıklardır.”
“Para politikalarının ekonomik kalkınma ve teknoloji atılımlarıyla desteklenmesi gerektiğinin anlaşıldığı bir çağda yaşıyoruz”
Salgın devri ile birlikte dijital para çıkarma konusunda çalışmaların sürat kazandığına dikkati çeken Erdamar, “Özellikle Pandemi’den sonra, tüm dünyada merkez bankalarının para siyaseti araçlarını sonuna kadar kullanarak, piyasaların etkin biçimde likidite gereksinimlerinin karşılanması, istihdam ve vergi dayanaklarının yarattığı bütçe yükünün tekrar hafifletilmesi için her aracın kullanıldığını görüyoruz.” diye konuştu.
Erdamar, kelamlarına şöyle devam etti:
“Para siyasetlerinin da bir yere kadar tesirli olabildiğinin, bu siyasetlerin kesinlikle uzun vadeli ekonomik kalkınma ve teknoloji ataklarıyla desteklenmesi gerektiğinin en çok anlaşıldığı devirde yaşıyoruz. Teşviklerin ve finansal yardımların bilhassa bankacılık sisteminin dışında kalan büyük bir kısma kolay kolay ulaştırılamaması, para siyasetlerinin piyasalara 7-24 anlık müdahalesinin güç olması üzere nedenler hem likidite sağlama araçlarının tesirini hem de enflasyonla çaba metotlarını kısıtlamaktadır. Öte yandan Facebook, Google, Apple, Amazon, Alibaba üzere dev teknoloji şirketleri, dijital dönüşümün ve online ticaretin çok sürat kazandığı bu periyotta kendi ‘dijital para’ projelerini birer birer duyurmaya başlamıştır. Artık teknoloji sayesinde büyük ve küçük firmalar ve hatta şahıslar kendi paralarını basabilmekte, yeni para piyasaları dizayn edebilmekte hatta bu piyasalarda bankacılık hizmetleri sunabilmektedir. Bu nedenlerle birlikte, bedeli trilyonlarca dolara ulaşma potansiyeli taşıyan bu yeni piyasaların ‘fiyat istikrarını’ etkileyebileceği ihtimali de tüm dünyadaki merkez bankalarının dijital para projelerini başlatmasına ve hızlandırmasına vesile olmuştur.”
“TCMB’nin ‘dijital para’ projesini çok kıymetli buluyorum”
Fonların Anlık Transfer Sistemi (FAST) hakkında bilgi veren Erdamar, “Bu minvalde, TCMB tarafından da öncelikle Fonların Anlık Transfer Sistemi (FAST) duyurusuyla çok yakın bir gelecekte artık vatandaşların havale-EFT, haftasonu-haftaiçi, ve mesai saatleri ayrımı olmadan 7-24 para transferi yapabileceklerinin muştusu verilmiştir.” dedi.
TCMB’nin dijital projesine de değinen Erdamar, “TCMB başkanı Naci Ağbal, ‘fiyat istikrarı’ ve yüzde 5 enflasyon gayesi için tüm para siyaseti araçlarının kullanılacağı vurgusu yaptığı açıklamada, bir ‘dijital para’ projesi için kavramsal çalışmaların tamamlandığını, 2021 yılı 2. yarısında pilot testlere başlanacağını açıklamıştı. Son birkaç ay içerisinde Çin Merkez Bankası tarafından ‘dijital Yuan’ projesi hayata geçirilmiş, ABD bankacılık düzenleme kuruluşu OCC (Office of the Comptroller of the Currency) tarafından bankaların artık memleketler arası para transferlerinde Blockchain teknolojisinden faydalanabileceklerine müsaade verilmiştir. Bununla birlikte Facebook, ‘Diem’ olarak yine anlandırdığı dijital para projesiyle Whatsapp ve Instagram gibi çok yaygın kullanılan uygulamalardan yakın bir vakit içerisinde hem para transferi hem kredi verme imkanlarının mümkün olabileceğinin sinyallerini vermektedir. Böyle rekabetçi ortamda, TCMB’nin ‘dijital para’ projesini çok kıymetli buluyorum.” yorumunda bulundu.
Kripto ve dijital paraların geleceği
Dijital ve Kripto paraların geleceğine dair de açıklamalarda bulunan Erdamar, “Kağıt paralar ve kredi kartları hayatımızda olmaya devam etse de başta onları tamamlayıcı, vakitle onların yerini alabilecek, merkez bankası dijital para projeleri birer birer hayata geçecek. Bu durum da tüm vatandaşlara, 7-24 küresel para transferi imkanı, daha geniş yatırım araçları imkanları, finansal takviyelere daha rahat ulaşım, daha süratli, kolay ve inançlı alışveriş imkanı sağlayacak. Kripto paraların sağladığı finansal özgürlük ortamına teknoloji firmalarının dijital paralarıyla kolay kullanım ve süratli ödeme seçenekleri, Merkez Bankası dijital paralarıyla da inanç ve istikrar eklenecek.” diye konuştu.
Hürriyet
