Bir gece geç vakitte cep telefonlarına gelen bildirisi okuduklarında şaşırmamış lakin rahatsız olmuşlardı. İletide “Can güvenliğiniz için yarın sabah konutunuzu terk edin” yazıyordu. Gerçekten sonraki sabah gün doğarken araçlarına bindiler ve süratle uzaklaştılar. Orta sıra başlarını geriye döndürüp geride bıraktıkları dev roketi görmeye çalışıyorlardı.
İkisi de 70’li yaşlarını sürdüren Nancy ve James Crawford çifti meskenlerini terk ettikten kısa bir mühlet sonra çok büyük bir patlama ve parçalanma sesi duyuldu. O sırada Crawford çifti Güney Padre Adası’ndaki bir binanın 12’nci katında bir balkondaydı. Birkaç kilometre öteden olanı biteni izliyorlardı. Dev roket iniş esnasında yere çakılmış, alev alev yanmakta olan modülleri kumsala ve denize dağılmıştı.
James Crawford, o anlarda içinde bulunduğu binanın sallandığını söyledi, bir de uzakta bir ateş topu belirdiğini… Nancy Crawford ise, “Çok heyecan verici bir olaydı” dedi. “Ama konutta kalsaydık çok tehlikeli olurdu.”
KONUTUNDAN ÇIKAN ROKETLE KARŞILAŞIYOR
Crawford’ların meskeni ABD’nin Teksas eyaletinde Boca Chica köyünde bulunuyor. Meksika hududunun çabucak kuzeyindeki bir kıyı köyü olan Boca Chica o kadar küçük ki konutların suyu bile tankerlerle taşınarak dışarıdan getiriliyor. İçinden yalnızca sonu denize çıkan bir caddenin geçtiği köyde, kalabalık kent hayatından kaçanlar ve emekliliğini havası kışın da soğumayan bir yerde geçirmek isteyenler yaşıyor. Yemyeşil bataklık toprakları, yabanî hayatı ve kumsallarıyla hayattan uzakta sakin bir yer Boca Chica. En yakın süpermarket bile 30 kilometre uzakta.
Münasebetiyle Boca Chica’nın bir avuç sakinine, birkaç yıl önce, meskenlerinde otururken bir yanda Rio Grande Irmağı’nı öbür yanda da gezegenler ortası seyahat için tasarlanmış roketleri görebileceklerini söyleseler, kimse inanmazdı.
Lakin Elon Musk, uzay şirketi SpaceX’i buraya taşıdığı günden beri Boca Chicalıların hayatı altüst oldu. Ne vakit kapıdan çıksalar karşılarında gördükleri etrafı zincirli o dev gri roket, Crawford çiftine ve komşularına bir fırlatma rampasının çabucak tabanında yaşadıklarını daima hatırlatıyor.
Elon Musk Twitter’da Starship Üretim Kompleksinin bu fotoğrafını paylaşmıştı
BİLDİRİLER GELİYOR, SİRENLER ÇALIYOR
SpaceX vazifelileri, bir roket fırlatılacağı vakit Boca Chica sakinlerine genelde ihtar iletileri gönderiyor. Bazen de çok uzaklardan bile duyulabilen siren sesleriyle köy halkı uyarılıyor. Bu durumlarda Crawford çifti kocaman kulaklıklarını takıp sesin verdiği rahatsızlığı azaltmaya çalışıyor. Bir roket motoru test edildiği vakit çıkan gümbürtü ve titreşim o kadar kuvvetli oluyor ki camların içeri yanlışsız patlamasına yol açabiliyor.
Üstelik Boca Chica’da ziyan görenler yalnızca beşerler da değil… Roketlerin kulak tırmalayan sesleri kıyıda yaşayan deniz kuşlarının kaçışmasına hatta bölgedeki yuvalarını terk edip diğer yerlere sığınmasına yol açıyor. Çevreciler bölgeye saçılan roket modüllerini toplamak için kullanılan ağır makinelerinin de köyün yoluna ziyan verdiğini ve öbür yabanî canlıları korkutup kaçırdığını söylüyor.
Federal Havacılık Dairesi, SpaceX’e testleri sürdürebilmesi için etraf onayı vermiş olsa da, çevreciler son periyottaki patlamaların ekolojik manada güçlü bir bölge olan ve kuşağı tehlikede olan kimi çeşitlere konut sahipliği yapan Boca Chica’ya ziyan verdiğini belirtiyor.
Rio Grande Vadisi’ndeki doğal ömür alanlarını korumak için çalışan bir sivil toplum örgütü olan Yabanî Hayat Koridoru Dostları’nın lideri Jim Chapman, New York Times’a yaptığı açıklamada, “Yepyeni bir teknoloji, yesyeni roketler, orijinal motorlar test ettiğinizde bunun üzere şeyler olur. Biz bunun yerinin burası olmadığını düşünüyoruz” diye konuştu.
YÜZLERCE BİREYE İŞ İMKANI VAADİYLE GELDİ
SpaceX’in ABD’nin en fakir bölgelerinden Boca Chica’ya gelip yerleşmesinin art planında önemli bir ekonomik yardım vaadi yatıyor. Köyün bağlı olduğu Brownsville kenti ve genel olarak Rio Grande Vadisi, uzun yıllardır ekonomik olarak zorluklarla çaba ediyor ve gençlerin diğer yerlerdeki iş imkanlarını tercih etmesi nedeniyle nüfusunu gitgide kaybediyor. Mahallî yetkililere nazaran, SpaceX gelmeden evvel bölgede yaşayanlar, devlet memuru ve küçük esnaf olarak hayatlarını sürdürüyordu.
SpaceX yetkilileri New York Times’ın yorum taleplerine karşılık vermedi lakin Brownsville’in de bir modülü olduğu Cameron County yetkilileri, şirketin bölgeye umut ve iyimserlik aşıladığını düşünüyor.
Cameron County’nin en üst seviye seçilmiş yetkilisi olan Yargıç Eddie Trevino Jr. SpaceX’in 2014 yılında bölgeye taşınma planlarını açıkladığında 500 şahsa iş imkanı yaratılacağına dair kelam verdiğini söyledi. Hatta 2020 yılı sonu prestijiyle SpaceX’te çalışan kişi sayısı 1600’ü buldu. Trevino, inşaat, dosyalama üzere departmanlarda çalışanların kıymetli bir kısmının lokal halktan olduğunu belirtti.
ABD Nüfus Dairesi’ne nazaran Brownsville nüfusunun en az yüzde 30’unun fakir kategorisinde olduğunu da hatırlatan Trevino, SpaceX’in bölgeye yararlarının vakit içinde yaşanan gerginliklere baskın geleceğini söyledi. Trevino, “İyiyle kötüyü dengelemeliyiz” diye konuştu.
GEORGIA, ALASKA, EN SONUNDA BOCA CHICA
SpaceX fırlatma rampası için yer arayışı 10 yılı aşkın müddet evvel başladı. Georgia, California, Alaska üzere eyaletlerde birtakım alanlar değerlendirildi. Mühendisler denize kıyısı olan çok fazla kişinin yaşamadığı bir yer arıyordu ve nihayet tüm yıl yaşayan sakinlerinin sayısı bir avucu geçmeyen Boca Chica’da karar kılındı.
SpaceX köy yakınlarına yerleşmek için muahede imzaladıktan birkaç yıl sonra da roket testleri başladı.
Geçtiğimiz yıl ne vakit bir fırlatma testi yapılacak olsa bölge halkı meskenlerinden kaçmak zorunda kaldı. İnfilak eden dört roketin modülleri bütün bölgeye saçıldı. (Son roket patlamayınca Elon Musk her vakit olduğu üzere muştuyu Twitter’dan verdi.)
Starship landing nominal!
— Kekius Maximus (@elonmusk) May 5, 2021
DÜNYANIN EN GÜÇLÜ ADAMINDAN ÇOK CÜZİ BİR TEKLİF
Elbette Crawford çifti huzur dolu bir emeklilik geçirmek için Boca Chica’ya yerleştiğinde bu türlü bir senaryo akıllarından geçmiyordu. Hayatları boyunca Michigan’da memur olarak çalışmış olan Nancy ve James, yaz aylarını Michigan’da geçirmeye devam etmekle birlikte, 10 yıl kadar evvel tabiatın içinde sakin bir ömür için Boca Chica’dan bir konut aldı.
Sonra bir gün onların ve komşularının kapıları çalındı. SpaceX meskenlerini satın almak istiyordu. Şirket temsilcileri tek katlı üç yatak odalı meskenlerine 50.000 dolar fiyat biçti ve “bu bedelin üç katını ödemeye hazır olduklarını” söyledi. Crawford’lar dünyanın en güçlü insanlarından biri olan ve SpaceX’in faaliyetlerine milyonlarca dolar yatıran Musk’tan gelen bu cüzi teklifi reddetti.
James Crawford, “O parayla yeni bir mesken alamayız ki…” diye konuştu. Geçtiğimiz ekim ayında SpaceX’in teklifleri sona erdi. Nancy Crawford, “Evimizde kalmaya devam edebileceğimizden emin gibiyiz” dedi.
Lakin Crawford’ların birçok komşusu, kendilerine önerilen paraları alıp çoktan gitti bile.
MUSK KOMŞULARINDAN, KOMŞULARI MUSK’TAN HAZZETMİYOR
Onların boşalttığı köy meskenlerinin yerlerini birer birer çatıları güneş panelleriyle döşeli çağdaş beyaz meskenler aldı. Bu yeni konutlara SpaceX için çalışan genç uzay profesyonelleri yerleşti.
Yılın çoğunluğunu Boca Chica’da geçiren ve meskenini satmayı reddeden Rosemary Workman, “Hangi konutların SpaceX’e ilişkin olduğunu anlayabilirsiniz zira hepsi birbirinin birebiri, donuk bir siyah ve beyaz” diye konuştu.
Lakin Boca Chica sakinlerinin yeni komşularından biri bu siyah-beyaz meskenlerde oturmuyor. Onun yerine boşaltılan köy meskenlerinden birinde yaşıyor. O komşu da Elon Musk’tan diğeri değil elbette… Rosemary Workman, Musk’ı orta sıra muhafazası olduğunu kestirim ettikleri iki adamla birlikte yürürken gördüklerini söyledi.
Musk’ın karşı komşusu 75 yaşındaki Jim Workman da, “Bize selam vermek ya da komşularıyla tanışmak üzere bir gayreti yok” diye konuştu.
Öbür yandan Workman, komşuların da Musk’ı tanımak için pek istekli olmadıklarını kelamlarına ekledi ve meskeninin girişine astığı bir bayrağı işaret etti: Üzerinde bir bombardıman topu resmi ile “Gel de Al” tabiri olan bayrak Teksas İhtilali’nden bu yana eyalette bir direniş sembolü olarak kullanılıyor.
Jim Workman, “Bence Musk bildirisi almıştır” dedi.
“GİT BURADAN SPACEX”
Başka yandan SpaceX’in yarattığı tasalar Boca Chica ile de hudutlu değil. ABD’nin en eski Meksikalı Amerikalı hakları savunucusu olan Birleşmiş Latin Amerikalı Vatandaşlar Birliği üyelerinden Elias Cantu, Boca Chica’daki çok süratli gelişmenin yakında Brownsville’in başka fakir mahallelerine de yayılacağından telaş ettiğini söyledi.
Cantu, “Bu kaçınılmaz. Buraya getirmek istediği onca insan için konuta gereksinimi olacak. Korkarım kuşaklardır burada yaşamakta olan birçok fakir ailenin buradan gitmesine neden olacak” diye konuştu.
SpaceX’in süratle yayılmasıyla gayret eden Fuera SpaceX (İsp. git buradan SpaceX) isimli örgütün üyelerinden Xandra Trevino da mahallî yöneticilerin kendisi üzere birçok aktivisti yok saydığını söyledi. Trevino, “Bence beşerler SpaceX’in bölge halkı için iyi olacağını düşünüyor ancak aslında bu şirketler denetim etmek ve hesap sormak için fazla büyükler” dedi.
Trevino, “Yerel yetkililer yalnızca dolar işaretlerini görüyor. Hayranlıkları gözlerini kör ediyor” diye konuştu.
Lakin mahallî yetkililer milyonlarca doları ve uzun vakittir yatırıma hasret kalmış bölgede yüzlerce kişiyi yüksek maaşlar karşılığında istihdam etme vaadini geri çeviremeyeceklerini belirtiyor.
TELEVİZYON KANALI BİLE TAŞINDI
Aslına bakılırsa SpaceX şimdiden öbür dalları de bölgeye çekmeye başlamış durumda. Örneğin uzay yayınları yapan Space Channel geçtiğimiz günlerde faaliyetlerinin bir kısmını Los Angeles’tan Brownsville’e taşıyacağını duyurdu.
Brownsville Belediye Encümeni üyelerinden Rose Gowen, birçok öbür şirketin tıpkı şeyi yapmaya hazırlandığını belirterek, “Benim için, bizim için, en kıymetli şeylerden biri, büyümekte olan bu zenginliği desteklemektir” dedi.
Musk da emsal şeyler düşünüyor olacak ki geçtiğimiz günlerde Twitter’dan bir açıklama yaparak Brownsville’in okulları ve kamu binalarının yenilenmesi için 30 milyon dolar bağış yapmayı planladığını söyledi.
Am donating $20M to Cameron County schools & $10M to City of Brownsville for downtown revitalization. Details to follow next week.
— Kekius Maximus (@elonmusk) March 30, 2021
Brownsville Belediye Lideri Trey Mendez de New York Times’ın sorularını yanıtlamadı lakin bir açıklama yaparak paranın gelişini desteklediğini söyledi. Mendez, “Uzay araştırmaları ve inovasyonun yeni perdesini en ön koltuktan izlerken, bunun toplumumuzun gelişimine nasıl yarar sağlayacağı ile ilgili bir diyaloğu da iple çekiyoruz” dedi.
“SPACEX’İN TABANINDA YAŞAMAK”
Lakin Boca Chica’nın geride kalan sakinleri için bu büyüme ihtimali bir teselli sağlamıyor. Crawford’lar art bahçelerinde oturup meskenlerinin üzerinden geçen kuşları seyretmeyi seviyor. Ancak bir fırlatma rampasının tabanında yaşadıklarını unutmaya asla fırsatları olmuyor.
Sık sık roket motoru testlerinin başlamak üzere olduğunu haber veren siren sesleriyle irkiliyor ya da konutlarını terk etmelerini fırlatmanın çok yakın olduğunu söyleyen bildiriler arıyorlar. Bilhassa siren seslerine bir şerif aracı eşlik ettiğinde, camlarının patlayabileceğini bu nedenle sokağa çıkmaları gerektiğini biliyorlar.
Ancak birkaç ay evvel sireni son kere duyduklarında birbirlerine bakıp omuz silktiler. Nancy Crawford bunun nedenini şu sözlerle açıkladı: “Kaçmaktan yorulduk. Nihayetinde SpaceX’in tabanında yaşamak bu türlü bir şey.”
New York Times’ın, “A Serene Shore Resort, Except for the SpaceX ‘Ball of Fire’” başlıklı haberinden derlenmiştir.
Hürriyet
